Ερμηνεύοντας τους θρησκευτικούς και ιστορικούς μύθους

Η θαλασσοπορία τους μέχρι την Κολχίδα πρέπει να είναι μεταγενέστερη. Αυτή είναι συνοπτικά η θεωρία του σπουδαίου Γερμανού επιστήμονα, την οποία αποδέχτηκε ως πιο πιθανή και ο Άγγλος Κόνοπ Θίρλουαλ, που έγραψε λίγο πριν από τον Γρότε (από το 1835 μέχρι το 1844) σημαντική οκτάτομη ιστορία για την αρχαία Ελλάδα, αν και κατακρίθηκε πολλές φορές, επειδή αποδέχτηκε πέρα από κάθε μέτρο τις αυθαίρετες ερμηνείες των Γερμανών. Η παραδοχή από τον Άγγλο ιστορικό αυτής της ερμηνείας ως πιο πιθανής δεν οδηγεί αυτόματα στο συμπέρασμα ότι είναι και βέβαιη. Ιστορία είναι καταγραφή γεγονότων βέβαιων, όχι μόνο πιθανών, γιατί, αν συμπεριλάβει και τα πιθανά, τότε παύει να είναι ιστορία. Πάνω από όλα η συγκεκριμένη ερμηνεία αλλάζει ριζικά την παράδοση. Η παράδοση αναφέρει μία μόνο επιχείρηση, ενώ η παραπάνω ερμηνεία ισχυρίζεται πως υπάρχει μια σειρά από επιχειρήσεις, που έγιναν στη διάρκεια πολλών γενιών. Αυτό, επαναλαμβάνουμε, είναι πολύ πιθανό. Η παράδοση όμως αναφέρει ένα και μόνο ταξίδι και ο ερμηνευτής δεν παραθέτει καμιά άλλη ερμηνεία παρά μόνο την προσωπική του άποψη. Επιπλέον ο ερμηνευτής υποθέτει ότι η αρχική παράδοση δεν ανέφερε παρά μόνο τους τόπους που βρίσκονται μέχρι τον Εύξεινο Πόντο. Μπορεί και αυτό να είναι πιθανό, ο Ησίοδος όμως μνημονεΛ την επιστροφή των Αργοναυτών από την Κολχίδα και, όπως είναι γνωστό, άλλη αρχαιότερη από τον Ησίοδο μαρτυρία δεν έχουμε.

Αλλά και αν ακόμα το ταξίδι των Αργοναυτών μέχρι την Κολχίδα προστέθηκε αργότερα, δηλαδή την εποχή που οι Έλληνες γνώριζαν πλέον αυτές στις χώρες, γιατί αυτό το τελευταίο τμήμα της παράδοσης περιέχει πιο μυθώδεις γεωγραφικές πληροφορίες;

Μια τέτοιου είδους ερμηνεία για τη συγκεκριμένη παράδοση, η οποία στηριζόταν μόνο στην υπόθεση του συγγραφέα, ήταν φυσικό να προκαλέσει και άλλες ερμηνείες για την ίδια παράδοση που βασίζονταν αποκλειστικά και μόνο στην υπόθεση που έκανε ο κάθε συγγραφέας.'Ετσι, ένας άλλος Γερμανός ιστορικός, ο Βεϊχέρτιος, πιστεύει ότι το χρυσόμαλλο δέρας συμβολίζει τους θησαυρούς του Φρίξου, δηλαδή του γιου του βασιλιά του Ορχομενού Αθάμαντα. Ο Φρίξος φεύγει από την πατρίδα του μαζί με αυτούς τους θησαυρούς για άγνωστο λόγο και φτάνει στην Κολχίδα. Εκεί, σύμφωνα με κάποια βάρβαρη τοπική συνήθεια, σκοτώνεται από το βασιλιά Αιήτη. Την είδηση για to κακούργημα αυτό τη φέρνουν στην Ελλάδα οι Αιολίδες, οι οποίοι είχαν εμπορικές σχέσεις με τους κατοίκους της Κολχίδος, παρ' όλο που οι τελευταίοι ήταν πολύ άγριοι. Τότε οι ήρωες επιβιβάζονται όχι μόνο σε ένα πλοίο αλλά σε ολόκληρο στόλο, με σκοπό να εκδικηθούν το φόνο του Φρίξου και να φέρουν πίσω τους θησαυρούς του. Η ερμηνεία αυτή τροποποιεί πολύ την παράδοση, γιατί αντί για ένα πλοίο προϋποθέτει ολόκληρο στόλο, αλλά και επειδή θεωρεί τον Φρίξο θύμα της αγριότητας του Αιήτη, ενώ η παράδοση αναφέρει πως ο βασιλιάς υποδέχτηκε με εγκαρδιότητα τον Φρίξο, του έδωσε μάλιστα για σύζυγο την κόρη του Χαλκιόπη.

Ένας άλλος Γερμανός πάλι, ο Πλας, κάνει μια άλλη υπόθεση. Υποθέτει ότι ιδρύθηκε αποικία Φοινίκων στον Ορχομενό. Υποθέτει ότι αυτούς τους Φοίνικες έδιωξαν οι Μινύες από εκεί. Ισχυρίζεται στο έργο του πως διαδόθηκε η φήμη, αφού αναχώρησαν, πως δήθεν πήραν μαζί τους αμύθητους θησαυρούς. Πιστεύει πως οι Φοίνικες αναχώρησαν προς τις χώρες που βρίσκονται στο βορειοανατολικό μέρος της Γης, και υποθέτει πως οι Μινύες έκαναν διάφορα ταξίδια για να τους βρουν και να τους ληστέψουν. Έτσι, όμως, ο καθένας μπορεί να διατυπώνει διαφορετικές υποθέσεις επ' άπειρον και με αυτό τον τρόπο οι μυθικές παραδόσεις να αλλοιώνονται και να τροποποιούνται αδιάκοπα, με σκοπό να βρεθεί η αληθινή ιστορία των μυθικών χρόνων, η οποία όμως τελικά ποτέ δεν θα βρεθεί. Τηρουμένων των αναλογιών, το ίδιο συνέβαινε το Μεσαίωνα, όταν οι λεγόμενοι αλχημιστές προσπαθούσαν να αλλάξουν την ποιότητα διαφόρων μετάλλων, για να πετύχουν την παρασκευή χρυσού, ο οποίος όμως ποτέ δεν παρασκευάστηκε.

Βέβαια, η ελληνική αρχαιότητα χρωστά μεγάλη ευγνωμοσύνη στους σοφούς άνδρες της Γερμανίας. Η επιστήμη τους, κάθε φορά που ασχολήθηκε με τους ιστορικούς χρόνους της αρχαίας Ελλάδας, με τους χρόνους δηλαδή οι οποίοι μπορούν να δεχτούν κριτική επεξεργασία, διόρθωσε πολλές πλάνες και διευκρίνισε πολλά πράγματα. Αλλά η πολυμάθεια και η ευφυΐα αυτών των ανδρών δεν μπόρεσαν να κάνουν τα αδύνατα δυνατά, δεν μπόρεσαν δηλαδή να δημιουργήσουν αληθινή ιστορία από τους μύθους. Η περιορισμένη πρακτική αξία αυτών των ερμηνειών αποδεικνύεται από τις πάρα πολλές αντιφάσεις τους. Είδαμε, π.χ., ότι, σύμφωνα με την παράδοση, ο Κέκροπας ήρθε από την Αίγυπτο στην Αττική. Ο σοφός και φιλέλληνας Θείρσιος®, για να ενισχύσει ακόμη περισσότερο αυτή την παράδοση, επιχείρησε να εξετάσει σε βάθος το θρήσκευμα και την τέχνη της Αττικής, και ανακάλυψε ότι υπάρχει στενή σχέση στα ονόματα και στη δράση της Αθηνάς και της Αιγύπτιας Νέιθ®, του Ηφαίστου και του Αιγύπτιου ΦθαΛι. Ιδιαίτερα επέστησε την προσοχή στη σχεδόν αιγυπτιακή φυσιογνωμία της Αθηνάς πάνω στα αρχαία αττικά νομίσματα. Αλλά να και άλλος πολυμαθέστατος άνδρας, ο Έφτερ, ο οποίος, αφού αντιπαρέβαλε τους χαρακτήρες και τις ενέργειες της Αιγύπτιας Νέιθ με της Ελληνίδας Αθηνάς, έφτασε στο εντελώς αντίθετο συμπέρασμα από τον προηγούμενο, ότι δηλαδή η λατρεία της θεάς Αθηνάς έχει καταγωγή καθαρά ελληνική, και απορρίπτει εντελώς την παράδοση πως δήθεν ο Κέκροπας ήρθε από την Αίγυπτο, αφού αυτή προέκυψε από εσφαλμένη ερμηνεία κάποιου χωρίου του Πλάτωνα.