Ιστορία

Ο ήλιος έκαιγε πολύ εκείνο το απόγευμα του Μαίου του 326 π.Χ. Ένας άνδρας που εκτελούσε χρέη αγγελιαφόρου, βρώμικος από τον ιδρώτα και την σκόνη που είχε γίνει σαν λάσπη πάνω του, στέκεται μπροστά στον στρατηγό Κρατερό στην πόρτα της καλαμένιας σκηνής. Αφού υποκλίνεται ταπεινά του παραδίδει το μήνυμα του Αλέξανδρου. Ο Κρατερός διάβασε αργά και με προσοχή το περιεχόμενο : "Εάν ο βασιλεύς Πώρος αναλαβών μέρος της στρατιάς του επέρχεται εναντίον μου, μέρος δε μείνει εις το στρατόπεδόν του και ελέφαντες, συ τότε πρέπει να μείνεις στη θέση σου. Εάν όμως πάρει μαζί του όλους τους ελέφαντες επερχόμενος εναντίον μου, από δε την άλλη στρατιά του αφήσει τμήμα στο στρατόπεδο, συ πρέπει να διαβείς βιαστικά, διότι μόνο οι ελέφαντες εμποδίζουν τους ίππους να εξέλθουν από την όχθη. Το δε άλλο στράτευμα του εχθρού όχι..".

Η μάχη αυτή, δόθηκε στίς 19 Ιουλίου  του 1944 μεταξύ Ελλήνων αντιστασιακών και Γερμανών κατακτητών.

Στην τοποθεσία "κορδέλες" του ποταμού Σέλα, μεταξύ Αμπελοφύτου (Αγορέλιτσα) και Χώρας, αντάρτες του ΕΛΑΣ έστησαν ενέδρα σε γερμανικό στρατιωτικό κομβόι, όπου και νίκησαν κατά κράτος.
Η ιστορική αυτή μάχη δόθηκε από το 1ο τάγμα του 9ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ. Στρατιωτικός Διοικητής ήταν ο μόνιμος ταγματάρχης Ηλίας Σφακιανάκης, άλλως «Μπαρμπαλιάς», ενώ Καπετάνιος του Τάγματος ο Δημ. Καλδής.

Ακολουθεί απόσπασμα από το ιστορικό της μάχης, που γράφτηκε από τον Νίκο Μέλιο*, μόνιμο αξιωματικό (υπίλαρχο), Διοικητή του 2ου Λόχου του 19ου τάγματος του ΕΛΑΣ.

Η ναζιστική Κατοχή στην Κρήτη κόστισε ακριβά τόσο ηθικά όσο και υλικά στον λαό της, που τιμωρήθηκε γιατί τόλμησε να υψώσει το ανάστημα του και να αντισταθεί γενναία απέναντι στον κατακτητή. Το 1945, ο πόλεμος είχε μόλις τελειώσει και οι μνήμες που ήταν ακόμη νωπές, έπρεπε να καταγραφούν. Μία από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες που γέννησε το νησί, ο Νίκος Καζαντζάκης ανέλαβε αυτό το δύσκολο έργο.

Η «Κεντρική Επιτροπή Διαπιστώσεως Ωμοτητών εν Κρήτη», με επικεφαλής τον Νίκο Καζαντζάκη και συνοδοιπόρους τους διακεκριμένους καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννη Καλλιτσουνάκη και Ιωάννη Κακριδή, γύρισε το νησί, συντάσσοντας ένα πολύτιμο ιστορικό ντοκουμέντο για τη ναζιστική θηριωδία στην Κρήτη. Η «Έκθεση Καζαντζάκη», όπως έμεινε να λέγεται, πλαισιωνόταν από τις φωτογραφίες του Κωνσταντίνου Κουτουλάκη, που με τον φακό του είχε αποτυπώσει τον πόνο της μετα-Κατοχικής περιόδου στο νησί.