Μέγας Αλέξανδρος - Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΥΔΑΣΠΗ

Ο ήλιος έκαιγε πολύ εκείνο το απόγευμα του Μαίου του 326 π.Χ. Ένας άνδρας που εκτελούσε χρέη αγγελιαφόρου, βρώμικος από τον ιδρώτα και την σκόνη που είχε γίνει σαν λάσπη πάνω του, στέκεται μπροστά στον στρατηγό Κρατερό στην πόρτα της καλαμένιας σκηνής. Αφού υποκλίνεται ταπεινά του παραδίδει το μήνυμα του Αλέξανδρου. Ο Κρατερός διάβασε αργά και με προσοχή το περιεχόμενο : "Εάν ο βασιλεύς Πώρος αναλαβών μέρος της στρατιάς του επέρχεται εναντίον μου, μέρος δε μείνει εις το στρατόπεδόν του και ελέφαντες, συ τότε πρέπει να μείνεις στη θέση σου. Εάν όμως πάρει μαζί του όλους τους ελέφαντες επερχόμενος εναντίον μου, από δε την άλλη στρατιά του αφήσει τμήμα στο στρατόπεδο, συ πρέπει να διαβείς βιαστικά, διότι μόνο οι ελέφαντες εμποδίζουν τους ίππους να εξέλθουν από την όχθη. Το δε άλλο στράτευμα του εχθρού όχι..".

Ο Κρατερός ξαναδιαβάζει την διαταγή, βέβαιος πλέον ότι αύριο θα άρχιζε μια νέα μάχη. Μια μάχη πολύ διαφορετική από την μάχη του Γρανικού, της Ισσού ή των Αρβήλων.. Με μια μικρή αναδρομή να υπενθυμίσουμε ότι οι νίκες αυτές του Μεγάλου Αλεξάνδρου τον οδήγησαν στην κατάληψη του απέραντου περσικού κράτους και η δολοφονία του βασιλιά Δαρείου από τον Βήσσο τον έφερε στα βόρεια και ΒΑ διαμερίσματά του, την Παρθία, την Βακτριανή και την Σογδιανή. Για να έχετε μια ας το πούμε γεωγραφική εικόνα, η κατάληψη των περιοχών αυτών απέβλεπε στην εξασφάλιση των συνόρων από τον βορρά, που ακολουθούσαν την γραμμή Κάτω Δούναβης-Καύκασος-Κασπία Θάλασσα-Αράλη-Ιαξάρτης και Παμίρ.

Ο Αλέξανδρος συνεχίζοντας την προς ανατολάς πολιτική της εξάπλωσης του ελληνικού πνεύματος, άρχισε την προπαρασκευή της εκστρατείας προς τις Ινδίες το 328 και το καλοκαίρι του επόμενου έτους, εισήλθε στην κοιλάδα του Ινδού ποταμού. Στη συνέχεια, έδωσε διαταγή στους στρατηγούς Ηφαιστίωνα και Περδίκκα να ασχοληθούν με την ζεύξη του ποταμού. Την άνοιξη του 326 διάβηκε τον Ινδό και εισήλθε στο βασίλειο του Ταξίλη. Οι τιμές που του επεφύλασσε ο βασιλιάς ήταν μεγάλες (κάποια στιγμή θα σας αναφέρω και κάποια σχόλια του Αλέξανδρου για τα δώρα που έλαβε). Του παραδόθηκε τότε η πρωτεύουσα Τάξιλα, όπου ο Αλέξανδρος φυσικά τέλεσε τις απαιτούμενες θυσίες και οργάνωσε αγώνες.

Στα Τάξιλα ο Αλέξανδρος, αφού ανάπαυσε και αναδιοργάνωσε τον στρατό του,κίνησε προς τον ποταμό Υδάσπη (Τζιλάμ) και στρατοπέδευσε στην περιοχή Χαρανπούρ. Ο Πώρος. όταν πληροφορήθηκε τις προθέσεις και τις κινήσεις του Αλέξανδρου να προχωρήσει προς ανατολάς, αποφάσισε αρχικά να τον εμποδίσει να περάσει τον ποταμό και εν συνεχεία, όταν θα έβγαινε να του επιτεθεί, ματαιώνοντας έτσι στην ουσία την επεκτατική του πολιτική. Ο Αλέξανδρος αντιλαμβανόμενος την πλεονεκτική θέση του Πώρου και επειγόμενος να διαβεί τον ποταμό και να τον συντρίψει φυσικά, έστειλε πίσω στον Ινδό τον Κοίνο (τον γιό του Πολεμοκράτη), να μεταφέρει, αφού "τεμαχίσει" καταλλήλως, τα πλοία που είχαν κατασκευαστεί εκεί. Και πράγματι, παρουσιάζεται σε λίγο ο στόλος του Αλέξανδρου ενωμένος στον Υδάσπη. Ας κάνουμε δυο τρεις παρατηρήσεις πριν προχωρήσουμε. Η τακτική την οποία εγκαινιάζει ο Αλέξανδρος για την κατάκτηση των Ινδιών είναι περισσότερο βελτιωμένη.

Οι σχηματισμοί του στρατού, θα λέγαμε, είναι τώρα περισσότερο "ευέλικτοι". Το ιππικό διαθέτει και έφιππους λόχους, οι οποίοι του δίνουν ισχύ και κυρίως ικανότητα να διατηρεί τις περιοχές που καταλαμβάνει, καθώς και ιππακοντιστές και ιπποτοξότες.. Εφαρμόζει δε την σκυθική μέθοδο του μάχεσθαι, δηλαδή ""εις κύκλους παριππεύων" για αγώνα απασχόλησης του εχθρού, κατ΄αρχάς εναντίον του Πώρου κα εν συνεχεία εναντίον των Μαλλών. Αυτή όμως που δέχτηκε καμία μεταβολή ήταν η Μακεδονική Φάλαγγα. Ο Αλέξανδρος όμως αντιμετωπίζει ένα δύσκολο πρόβλημα, τις θερινές βροχές, που αναμένονται από ημέρα σε ημέρα, από ώρα σε ώρα. Βιάζεται να περάσει τον ποταμό και να συντρίψει τον Πώρο. Όμως η μάχη αυτή, όπως όλες οι μάχες, έχει και τον "απέναντι". Είχε γνώση του πράγματος λοιπόν και ο Πώρος, ο οποίος είχε και την βοήθεια του συμμάχου του βασιλιά Εμβίσαρο και γι΄αυτό οργάνωσε προσεκτικά την άμυνά του. Εκείνο λοιπόν το μέρος, όπου ο Αλέξανδρος είχε στήσει το στρατόπεδό του, το φύλαγε ο ίδιος. Όσα άλλα μέρη του ποταμού ήταν ευκολοπέραστα,εκεί τοποθέτησε φρουρά με ικανούς διοικητές για να εμποδίσουν πάση θυσία την διάβαση των Μακεδόνων. Ο Αλέξανδρος αφού μοίρασε τον στρατό του σε πολλά τμήματα (που άλλα οδηγούσε ο ίδιος και άλλα οι στρατηγοί του) μετακινείτο κατά μήκος της όχθης συνεχώς και επιδεικτικά για να πιστέψει ο Πώρος ότι ο Αλέξανδρος αναζητούσε σημεία διάβασης και βέβαιος για την επιτυχία του δεν έπαιρνε κανένα μέτρο ασφαλείας. Πολλές φορές, μάλιστα, οι ιππείς του κατέβαιναν και έμπαιναν μερικά μέτρα μέσα στον ποταμό δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι επιχειρούσαν απόβαση. Ο Πώρος τότε έσπευδε αλλά....μάταια..Οι ιππείς αποσύρονταν..

Ο Αλέξανδρος διέταξε επίσης να γίνει συγκομιδή μεγάλων ποσοτήτων σίτου. Ήταν σημαντικό να δώσει στον εχθρό την εντύπωση ότι θα έμενε εκεί έως ότου περάσει η περίοδος των βροχών. Επίσης διέταξε να κατασκευαστούν και δερμάτινες σχεδίες οι οποίες πλέοντας μαζί με τα πλοία δεν άφησαν στιγμή τον Πώρο να ησυχάσει. Με λίγα λόγια, ο Αλέξανδρος έκανε αυτό το οποίο τον κατατάσσει στους μεγαλύτερους στρατηγούς μέχρι τώρα.. "Έπαιζε" κυριολεκτικά τον εχθρό του εφαρμόζοντας έναν τέλειο ψυχολογικό πόλεμο (αντάξιο των σημερινών και αυτό γιατί διδάσκεται ακόμη) αποβλέποντας στην κατάπτωση του ηθικού των Ινδών από την μια αλλά και στον εθισμό των δικών του στρατιωτών στην νέα τακτική, την οποία άρχισε να εφαρμόζει, από την άλλη. Κατά την διάρκεια όλων αυτών των παραπλανητικών κινήσεων ο Αλέξανδρος έκανε λεπτομερείς αναγνωρίσεις και επί πολλές ημέρες από "κρυφές" θέσεις θα λέγαμε, κατάλληλα καλυμμένες. Από εκεί παρατηρούσε την δραστηριότητα του εχθρού στην ανατολική όχθη ελπίζοντας να βρει ένα ασθενώς φυλασσόμενο σημείο, το οποίο θα μπορούσε να καταλάβει με ταχεία και αιφνιδιαστική ενέργεια. Όμως, όπως είπαμε, το παιχνίδι του πολέμου έχει πάντα δυο (αν όχι περισσότερους) αντίπαλους στρατηγούς.

Οι Ινδοί δεν άφησαν κανένα περιθώριο με τα μέτρα συνεχούς επαγρύπνησης που τηρούσαν και βρίσκονταν συνεχώς σε ετοιμότητα.. Αυτό οδήγησε τον Αλέξανδρο στο να καταλάβει ότι η απόβαση στην απέναντι όχθη στην περιοχή της Χαρανπούρ ήταν αδύνατη. Γι΄αυτό αναγκάστηκε να επεκτείνει τις παρατηρήσεις του στην περιοχή Ζαλαλπούρ, όπου ο Πώρος δεν είχε λάβει επαρκή μέτρα ασφάλειας. Δεν ήταν χαζός ο Πώρος και άφησε μερικώς ασφαλισμένο το σημείο. Η διάβαση από το σημείο αυτό ήταν δυσχερής, επειδή ο ποταμός είναι βαθύς και υπάρχει μια νήσος, η Αντμάνα (Γιαμάντ) πυκνά δασωμένη, η οποία έκανε την διάβαση ακόμη δυσκολότερη. Ίσως πάλι και να πίστευε ότι ο Αλέξανδρος απλώς θα τα παρατούσε και θα έφευγε.Ποιος? Ο Αλέξανδρος! Αν ισχύει αυτό μάλλον δεν είχε καλούς πληροφοριοδότες. Το σίγουρο είναι ότι δεν ήταν σίγουρος ότι θα μπορούσε να νικήσει τον μεγάλο στρατηλάτη.. Επίσης πίσω από την Αντμάνα υπήρχαν άλλα δυο μικρότερα νησιά, τα οποία καθιστούσαν το ρεύμα του ποταμού ορμητικό. Ποιος στρατηγός θα επέλεγε λοιπόν εκείνο το σημείο? Μα ποιος άλλος.. Ο Αλέξανδρος! Αφού λοιπόν ο Αλέξανδρος πείσθηκε ότι τα μέτρα ασφαλείας ήταν χαλαρά, και αφού άφησε τον Κρατερό με 3000 ιππείς και 8000 "πεζούς" στο στρατόπεδο (κάποιοι λένε ότι άφησε και έναν "σωσία" του πίσω για να μπερδέψει περισσότερο τον Πώρο), πήγε με το υπόλοιπο στράτευμα στην Ζαλαλπούρ για να επιχειρήσει από το δύσκολο σημείο της νήσου Αντμάνα την διέλευση.

Ήταν όμως σημαντικό να μην χάσει την επαφή με το στρατόπεδό του. Έτσι δημιούργησε μια αλυσίδα, αφήνοντας στο διάστημα μεταξύ της νήσου και του στρατοπέδου τους στρατηγούς Μελέαργο, Άτταλο και Γοργία. Ο Αλέξανδρος τώρα στην Ζαλαλπούρ με μεγάλη μυστικότητα, αφού συναρμολόγησε τις τριακοντόρους (οι οποίες είχαν κρυφτεί στο ρεύμα Καντάρ από εκείνους που τις είχαν μεταφέρει από τον Ινδό) επιβιβάστηκε σε αυτές με τον Πτολεμαίο, τον Περδίκκα, τον Σέλευκο, τους υπασπιστές και τους εταίρους.. Αλλά όλες αυτές οι κινήσεις δεν πέρασαν απαρατήρητες από τους λίγους φρουρούς του Πώρου που υπήρχαν εκεί και ενώ ο Αλέξανδρος πλησίαζε ήδη στην όχθη οι φρουροί έτρεξαν με όλη την ταχύτητα των αλόγων τους να ειδοποιήσουν τον Πώρο. Εν τω μεταξύ ο Αλέξανδρος έφτασε και αποβιβάσθηκε στην νήσο Αντμάνα την οποία εξέλαβε ως την ανατολική του Υδάσπη.

Γρήγορα όμως αντελήφθη το λάθος του και αναζήτησε άμεσα και δραστήρια πέρασμα, το οποίο και βρέθηκε τελικά. Έδωσε εντολή για διέλευση η οποία και άρχισε αμέσως αλλά με μεγάλη δυσκολία γιατί το νερό σκέπαζε τους πεζούς ως τον λαιμό και τα άλογα ως το στήθος. Η διέλευση δε γινόταν ακόμη δυσκολότερη από την ορμητικότητα του ποταμού στο σημείο εκείνο. Παρ΄όλα αυτά προχώρησαν. Όταν το ιππικό άρχισε να φτάνει στην όχθη, ο Αλέξανδρος έστειλε ισχυρές περιπόλους έφιππων τοξοτών για να καλύψουν την ανασυγκρότηση των εξερχομένων στρατευμάτων. Εδώ θα πρέπει να κάνουμε μια παρατήρηση. Ο Αλέξανδρος πίστευε, ότι υπερείχε του Πώρου στο ιππικό και γι΄αυτό προχώρησε με τις ιππαρχίες και τους έφιππους τοξότες. Ο Αρριανός πιστεύει ότι ο Αλέξανδρος προέβλεπε να συντρίψει τον Πώρο μόνο με το ιππικό του, όταν αυτό θα άλλαζε το μέτωπό του προς τη δύση. Αν έσφαλλε σε αυτό θα τηρούσε αμυντική στάση έως ότου φτάσει το πεζικό προς ενίσχυση. Αν ο Πώρος υποχωρούσε θα τον καταδίωκε. Ο Πώρος μόλις έμαθε την απόβαση του αντιπάλου του αιφνιδιάστηκε τελείως, γιατί δεν περίμενε όπως είπαμε μια τόσο τολμηρή ενέργεια. Γι΄αυτό δεν ήξερε τι να κάνει. Αν κινείτο να συντρίψει τις δυνάμεις του αντιπάλου του ο Κρατερός θα περνούσε τον ποταμό στην Χαρανπούρ. Αν παρέμενε, σε λίγο θα είχε να αντιμετωπίσει ένα διμέτωπο αγώνα εναντίον του Κρατερού και εναντίον του Αλέξανδρου, τις δυνάμεις των οποίων όμως αγνοούσε. Έτσι αποφάσισε να εκτελέσει μια "πρόχειρη" λύση και στέλνει τον γιό του με 2000 ιππείς και 120 άρματα με την διαταγή να ρίξει τον Αλέξανδρο στον Υδάσπη..

Ο Αλέξανδρος μόλις αντίκρυσε τους ιππείς νόμισε προς στιγμήν ότι ήταν η κύρια δύναμη του στρατεύματος, αλλά μόλις αντελήφθη την πραγματική τους ισχύ όρμησε με όλο το ιππικό του και τους διέλυσε. Ο απολογισμός της σύγκρουσης ήταν βαρύς αν λάβουμε υπόψη μας ότι η δύναμη του κάθε άρματος του εχθρού ήταν ισχυρότατη καθώς επάνδρωνε έξι άνδρες. Συγκεκριμένα δυο τοξότες εκατέρωθεν του άρματος, δυο ασπιδοφόρους και δυο ακοντιστές. Βεβαίως η περιγραφή που έχουμε για τα άρματα και θα την δούμε στην ανάλυση μας δυσκολεύει λίγο όσον αφορά τον ικανό χώρο για τόσους αρματωμένους..Σκοτώθηκε λοιπόν ο γιός του Πώρου και 400 ιππείς. Πολλά άρματα κόλλησαν στην λάσπη και περιήλθαν στα χέρια των Μακεδόνων. Οι διασωθέντες συμπτύχθηκαν προς τον Πώρο, στον οποίο ανήγγειλαν και το θλιβερό αποτέλεσμα.

Ο Πώρος συνειδητοποιώντας ότι ήταν πλέον αδύνατον να εμποδίσει τον Αλέξανδρο, έπρεπε τώρα να επιτεθεί. Το προοίμιο μιας μεγάλης μάχης είχε ήδη γραφεί.. Αφού άφησε τμήματα κάλυψης έναντι του Κρατερού μετακινήθηκε βόρεια αναζητώντας στην ουσία μια ξηρή αμμώδη γη για να εκμεταλλευτεί το δυνατό του όπλο, τους ελέφαντες. Γνωρίζοντας δε ότι έχει απέναντί του έναν δαιμόνιο αντίπαλο, τοποθέτησε την παράταξή του σε τρόπο, ώστε ο Αλέξανδρος να περιέλθει σε πλήρη αμηχανία. Πράγματι, ο Πώρος κάλυψε όλο το μέτωπο του πεζικού του με διακόσιους ικανούς πολεμικούς ελέφαντες ανά 30 μέτρα, καλύπτοντας έτσι μέτωπο 6000 μέτρων σε ένα τεράστιο σχηματισμό μάχης. Πίσω από τα δημιουργηθέντα κενά των ελεφάντων τοποθέτησε το βαρύ πεζικό από 30.000 άνδρες. Στα πλευρά του βαρέος πεζικού υπήρχε ελαφρό, το οποίο καλυπτόταν με ιππικό. Μπροστά από το ιππικό υπήρχαν δρεπανηφόρα άρματα. Ο Αλέξανδρος αντελήφθη ότι ο Πώρος στηριζόταν φυσικά στους ελέφαντες και στο βαρύ πεζικό και ότι το ιππικό θα έπαιζε δευτερεύοντα και επιβοηθητικό ρόλο. Αντελήφθη επίσης ότι οι ελέφαντες τον εμπόδιζαν να προσβάλει με το ιππικό του "κατά μέτωπον" τον εχθρό, γιατί με τους συριγμούς τους έσπερναν τον πανικό στα άλογα. Άρα είχε μια λύση. Να κτυπήσει τα πλευρά και τα νώτα. Έπρεπε πρώτα να εξουδετερώσει συνολικά το ινδικό ιππικό και στη συνέχεια με το ιππικό του να εξουδετερώσει το πεζικό στα πλευρά και στα νώτα την ώρα που ο εχθρός θα υφίστατο πίεση κατά μέτωπο από την Μακεδονική Φάλαγγα. Ο Αλέξανδρος ανέλαβε το μεγαλύτερο μέρος του ιππικού και προχώρησε προς το αριστερό κέρας των εχθρών.

Συγχρόνως ο Κοίνος με τη δική του ιππαρχία (και του Δημητρίου) βάδιζε προς το δεξιό με σκοπό, όταν οι Ινδοί έβλεπαν τον Αλέξανδρο και παρατάσσονταν εναντίον του, ο Κοίνος να τους επιτεθεί από τα νώτα. Επίσης, ο Σέλευκος ο Αντιγένης και ο Ταύρων θα οδηγούσαν την φάλαγγα, αλλά δεν θα έκανε καμία κίνηση επίθεσης αν δεν είχε διαταχθεί ο αντίπαλος από το ιππικό.. Ο Αλέξανδρος αφού καθόρισε τους τομείς δράσης των στρατηγών του, οδηγώντας τους εταίρους ιππείς και τους ιπποτοξότες σε λοξή φάλαγγα ετοιμάζεται και με διαταγή του δίνει το έναυσμα για επίθεση κατά του αριστερού των Ινδών (μακριά από τους ελέφαντες..). Την μάχη θα την περιγράψουμε στο αυριανό μέρος. Είναι όμως προφανές ότι ο Αλέξανδρος υπέθεσε ότι ο Πώρος θα κρατούσε ενωμένη την πρώτη γραμμή του (την οποία και ενίσχυσε τόσο πολύ άλλωστε) και θα βάδιζε σε ευθεία γραμμή.. Αν όμως κάποιος παρατηρούσε την στρατηγική του Αλέξανδρου στις περισσότερες μάχες που έδωσε, θα καταλάβαινε αμέσως ότι έτρεφε μια αδυναμία θα λέγαμε στην πλευρική επίθεση..Και είναι άξιο απορίας γιατί ο Πώρος πίστεψε ότι θα δεχθεί μια κατά μέτωπον επίθεση.. Όλα όμως αυτά και πολλά ακόμη θα τα αναλύσουμε μετά το τέλος της μάχης..