Ερμηνεύοντας τους θρησκευτικούς και ιστορικούς μύθους

Ωστόσο, κάποιοι άλλοι θέτουν το εξής ερώτημα σχετικά με τα παραπάνω: το ότι αφαιρέθηκε από την αφήγηση το ποιητικό της ένδυμα αυτό την κάνει αναμφισβήτητο ιστορικό γεγονός; Σήμερα η ιστορική επιστήμη θεωρεί βέβαια και θετικά μόνο εκείνα τα γεγονότα που μπορούν να επιβεβαιώσουν σύγχρονοι τους μάρτυρες ή μνημεία. Μνημείο όμως που να αναφέρεται στον Τρωικό Πόλεμο και να ανάγεται σε εκείνη την εποχή δεν υπάρχει τουλάχιστον σήμερα, αλλά ούτε και την εποχή του Θουκυδίδη υπήρχε. Ο μόνος μάρτυρας αυτού του πολέμου ήταν ο'Ομηρος, αλλά και αυτός ήταν κατά πολλούς αιώνες μεταγενέστερος από τους ήρωες και τους άθλους τους που ύμνησε. Είναι αλήθεια ότι στην Ελλάδα επικρατούσε η πεποίθηση ότι ο Τρωικός Πόλεμος έγινε, αλλά οι Έλληνες πίστευαν κατά τον ίδιο τρόπο σε όλες τους τις μυθικές παραδόσεις.

Ο Θουκυδίδης και ο Ηρόδοτος σε μια διπλή προτομή, στο Museo Archeologico Nazionale, στη Νάπολη της Ιταλίας

Από την άλλη και αυτός ακόμα ο Θουκυδίδης, σε κάποιες άλλες περιστάσεις, άδραξε την ευκαιρία να αποδείξει πόσο εσφαλμένες ήταν πολλές φορές αυτού του είδους οι γενικές πεποιθήσεις. Στην εποχή του, π.χ., επικρατούσε στην Αθήνα η πεποίθηση ότι ο μεγαλύτερος στην ηλικία γιος του τυράννου Πεισίστρατου, που είχε ζήσει 100 χρόνια πριν, ήταν ο Ίππαρχος και όχι ο Ιππίας.

Ο Θουκυδίδης, όμως, αφού πήρε πληροφορίες από ανθρώπους οι οποίοι μπορούσαν να γνωρίζουν προσωπικά τα παιδιά του Πεισίστρατου, και είδε και στήλη στην Ακρόπολη που ανέφερε τα ονόματά τους, απέδειξε ότι ο μεγαλύτερος στην ηλικία γιος του τυράννου ήταν ο Ιππίας και όχι ο Ίππαρχος. Από αυτό γίνεται φανερό ότι και για γεγονότα που δεν ήταν παλιά ήταν δυνατόν να επικρατήσουν λανθασμένες πεποιθήσεις.

Άρα, ο Τρωικός Πόλεμος, όπως τον διηγείται ο Θουκυδίδης, ίσως πράγματι έγινε, αλλά δεν μπορεί να θεωρηθεί από την ιστορική επιστήμη ως γεγονός βέβαιο και αναμφισβήτητο. Το σημείο όμως στο οποίο επικρατούν πάρα πολλές διαφωνίες είναι η εποχή που υποτίθεται πως έγινε. Ο Ηρόδοτος, ο οποίος έγινε γνωστός ως ιστορικός λίγα χρόνια πριν από τον Θουκυδίδη, στη διάρκεια του 5ου αιώνα π.Χ., προσδιορίζει την εποχή που έγινε ο Τρωικός Πόλεμος με τέτοιον τρόπο, που οι Γάλλοι ιστορικοί, οι οποίοι αποδέχονται την άποψή του, τοποθετούν την άλωση της Τροίας το 1270 π.Χ., παρ' όλο που και ο ίδιος ο Ηρόδοτος σε δύο άλλα σημεία του έργου του αντιφάσκει σχετικά με τους υπολογισμούς του πρώτου χωρίου. Σύμφωνα με το Πάριο Χρονικό, το οποίο βρέθηκε στη Σμύρνη το 17ο αιώνα, το γεγονός της άλωσης μετατίθεται στο έτος 1209/8 π.Χ.61 Σύμφωνα με τους Αλεξανδρινούς χρονογράφους Ερατοσθένη και Απολλόδωρο, η άλωση διαφανές της περίβλημα. Μόνο σε αυτό το διάστημα έχει τα ποικίλα και ζωηρά της χρώματα, το σχήμα της, το σώμα της, την κίνηση της. Αν όμως θελήσετε να την απογυμνώσετε από το λεπτεπίλεπτο φόρεμά της για να δείτε τι υπάρχει μέσα σε αυτό, αυτόματα διαλύονται και τα χρώματα και το σχήμα και το σώμα και η κίνηση και δεν βλέπετε τίποτα μπροστά σας. Κάτι τέτοιο παθαίνουν και οι μυθικές παραδόσεις μόλις αφαιρέσετε το μυθικό τους ένδυμα: ο μύθος χάνεται, αλλά δεν προκύπτει ιστορία.

ΗΡΟΔΟΤΟΣ: Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ  HUMANITIES AND SOCIAL SCIENCES LIBRARY Ο Ηρόδοτος γεννήθηκε το 484 π.Χ. στην Αλικαρνασσό. Νωρίς εγκατέλειψε την πατρίδα του και άρχισε να ταξιδεύει σε όλο σχεδόν τον τότε γνωστό κόσμο. Κύριο κίνητρο του ήταν προφανώς η επιθυμία του να γνωρίσει πολλούς νέους λαούς και χώρες, και να διηγηθεί άγνωστα πράγματα. Στην Αθήνα συνδέθηκε με φιλία με τον Περικλή. Μετέβη στην Κάτω Ιταλία και έγινε πολίτης της αποικίας που ίδρυσε ο Περικλής, των Θουρίων (444 π.Χ.). Πέθανε λίγο μετά το 430 π.Χ. Το έργο του ο ίδιος το ονομάζει «ιστορίης απόδεξιν». Το έγραψε για να διαφυλάξει από τη λήθη τις μεγάλες πράξεις των Ελλήνων και των βαρβάρων, προπάντων τις αιτίες των μεταξύ τους πολέμων. Το έργο του εμπεριέχει πολλές πληροφορίες από διάφορες πηγές, τις οποίες συχνά υποβάλλει στη βάσανο της κριτικής. Με τον Ηρόδοτο τίθενται οι βάσεις της επιστήμης της ιστορίας.

Τρίτη και τελευταία κατηγορία ερμηνευτών είναι αυτοί που ούτε διασκευάζουν τους μύθους, ώστε να φαίνονται πιο πιθανοί, αλλά ούτε παραδέχονται ως πραγματική ιστορία το αληθοφανές μέρος των παραδόσεων. Αυτοί με το να θεωρούν τις παραδόσεις ως απλή αφορμή για εικασίες και συμπεράσματα δημιουργούν -ο καθένας με τις δικές του εικασίες και συμπεράσματα- δική τους ιστορία για τα χρόνια εκείνα. Αυτό το σύστημα ερμηνείας επικράτησε κυρίως στη Γερμανία. Να πώς ερμηνεύει, για παράδειγμα, τη σχετική με το θαλάσσιο ταξίδι των Αργοναυτών παράδοση.

Σε κάποια πανάρχαια εποχή, κάποια συγγενικά μεταξύ τους φύλα, από τα οποία το πιο σημαντικό ήταν οι Μινύες, φαίνεται, ότι κατέλαβαν μεγάλο μέρος τηΑ Ελλάδας, από την Ιωλκό της Θεσσαλίας μέχρι την Πύλο της Πελοποννήσου. Περισσότερο από όλους άκμασαν οι Μινύες του βοιωτικού Ορχομενού, που την ύπαρξή τους και τις ναυτικές τους επιχειρήσεις δεν τις αμφισβητεί κανένας, γι' αυτόν το λόγο θέλουμε με την ευκαιρία να μιλήσουμε περισσότερο γι' αυτούς. Αυτές τις περίφημες, λοιπόν, ναυτικές επιχειρήσεις των Μινυών απεικονίζει κατά το σοφό Κ.Ο. Μυλλέρο η παράδοση για την Αργοναυτική Εκστρατεία. Οι αποικίες που ίδρυσαν οι Μινύες, ή οι τόποι στους οποίους δημιούργησαν φιλικές ή εχθρικές σχέσεις με τους ντόπιους, αναφέρθηκαν από την παράδοση ως τόποι στους οποίους αποβιβάστηκαν κατά την εκστρατεία τους οι Αργοναύτες. Οι τόποι στους οποίους έπλευσαν οι Αργοναύτες λίγο μετά το ξεκίνημά τους από την Ιωλκό ήταν, όπως ήταν φυσικό, τα νησιά που βρίσκονται στο βορειοανατολικό Αιγαίο, μπροστά από τον Ελλήσποντο, στη συνέχεια έφτασαν στα παράλια της Προποντίδας και στους δύο της πορθμούς. Πολύ πιθανόν αρχικά η παράδοση να ανέφερε μόνο αυτούς τους τόπους. Γιατί τα θαλασσινά ταξίδια των Μινυών δεν ξεπέρασαν την είσοδο του Εύξεινου Πόντου, αλλά και αν ακόμη προχώρησαν περισσότερο, περιορίστηκαν μόνο στην ευρωπαϊκή παραλία του.