Πύλος ημαθόεις

Το Ανάκτορο του Εγκλιανού, με τη μορφή που έλαβε κατά τον 13ο αιώνα π.Χ., κρίνεται απόλυτα ισάξιο με τα σύγχρονα του ανακτορικά κτίσματα της Αργολίδος και της Βοιωτίας. Μπορεί με βεβαιότητα να αναγνωρισθεί ως η κατοικία των μελών της βασιλικής δυναστείας των Νηλειδών, της ισχυρότερης τοπικής δυναστείας, γνωστής από την αρχαία Ελληνική παράδοση, που θα μπορούσε να κατέχει τέτοιο ανάκτορο κατά την Υστερη Μυκηναϊκή εποχή.
Αρχηγός του δυναστικού οίκου των Νηλειδών ήταν, σύμφωνα με την παράδοση, ο Νηλεύς, πρίγκιπας από την Θεσσαλία. Μετά από φιλονικία με τον αδελφό του Πελία, βασιλέα της Ιωλκού, μετοίκησε στη Μεσσηνία και έκτισε την Πύλο ή την κατέλαβε από τον κτίστη της, τον Μεγαρέα Πύλο. Την δόξασε τόσο που ο Ομηρος ονομάζει την Πύλο "πόλη του Νηλέως" (Νηλήιο Πύλο, π.χ. Οδύσσεια γ 4). Γιος του Νηλέως ήταν ο Νέστωρ, ο συνετός βασιλιάς, που κυβέρνησε την Πύλο επί τρεις γενεές. Είχε ακόμη σημαντικό ηγετικό ρόλο στην πρώτη ενωμένη Ελληνική στρατιωτική επιχείρηση, την εκστρατεία εναντίον της Τροίας, οδηγώντας 90 πλοία, δεύτερος μόνο σε ναυτική δύναμη μετά τον άνακτα των Μυκηνών, τον Αγαμέμνονα.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι συγκεκριμένα σημεία της βασιλικής κατοικίας του Νέστορος, που αναφέρονται στην τρίτη ραψωδία της Οδύσσειας (Τηλεμάχεια), βρίσκουν κοντινές έως ακριβείς αντιστοιχίες σε ανασκαμμένα τμήματα του Ανακτόρου του Εγκλιανού. Τέτοια είναι το θρανίο (πεζούλι) του Δωματίου 10 (πρβλ. Οδύσσεια γ, 405-412), η Αποθήκη Οίνου 104-105 (πρβλ. Οδύσσεια γ, 390-392) και η εγκατάσταση του Λουτρού 43 (πρβλ. Οδύσσεια γ, 464-469), όπου σύμφωνα με την Ομηρική περιγραφή η θυγατέρα του Νέστορα Πολυκάστη έλουσε τον φιλοξενούμενο Τηλέμαχο.

Εικ. 5. Επάνω Εγκλιανός, Θολωτός Τάφος IV. Αποτύπωμα χρυσού σφραγιστήρα με απεικόνιση γρύπα και αποτύπωμα σφενδόνης χρυσού σφραγιστικού δακτυλιδιού με λατρευτική σκηνή σε ιερό κορυφής (κατά Blegen κ.ά 1973, σχέδια του Piet dejong). Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

2.    Θολωτός Τάφος IV (Επάνω Εγκλιανός)

Ο τάφος αυτός βρίσκεται σε απόσταση 145 μ. περίπου βορειοανατολικά του Ανακτόρου, 70 μ. περίπου από τον λόφο, στην άκρη ενός ελαιώνα (Εικ.1). Ερευνήθηκε το 1953 και δημοσιεύθηκε είκοσι χρόνια αργότερα από τον Λόρδο William Taylour. Η πεσμένη θόλος του αναστηλώθηκε το 1957 από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Ο δρόμος του έχει μήκος 10,50 μ., το στόμιο του έχει ύψος 4,55 μ. και βάθος 4,62 μ. και η διάμετρος του θαλάμου του είναι 9,35 μ. Στο δάπεδο του θαλάμου βρέθηκαν ένας μεγάλος ημικυκλικός λάκκος προορισμένος για ταφές (ανακομιδές) και ένας κτιστός τάφος ("σαρκοφάγος"). Υπολογίζεται ότι στο θάλαμο θα είχαν ενταφιασθεί τουλάχιστον 17 άτομα. Ο ταφικός θάλαμος είχε βάναυσα συληθεί ήδη κατά την Αρχαιότητα και τα πάντα στο εσωτερικό του βρέθηκαν αναμοχλευμένα. Ο τάφος κατασκευάσθηκε κατά την πρώτη Μυκηναϊκή φάση (1550-1500 π.Χ.) και χρησιμοποιήθηκε, αναμφίβολα για βασιλικές ταφές, σε όλη τη διάρκεια του 15ου αιώνα π.Χ., ίσως και μέχρι τον 13ο αιώνα π.Χ.
Από τα πολυάριθμα πολύτιμα αντικείμενα που διασώθηκαν από τον τάφο και βρίσκονται, στην πλειονότητα τους, στο Εθνικό Μουσείο στην Αθήνα, μπορούμε να φαντασθούμε τον αρχικό πλούτο του. Περιλαμβάνουν ένα σημαντικό αριθμό κοσμημάτων και άλλων αντικειμένων από χρυσό, ανάμεσα τους 4 χρυσές γλαύκες, μια χρυσή βασιλική σφραγίδα με παράσταση πτερωτού γρύπα εμβληματικού χαρακτήρα και ένα χρυσό δακτυλίδι με απεικόνιση ιερού κορυφής Μινωικού τύπου (Εικ. 5).

Εικ. 6. Επάνω Εγκλιανός, Θολωτός Τάφος IV. Σχέδιο αποτυπώματος σφραγίδας από αμέθυστο: Ανδρας εναντίον λέαινας (κατά Blegen κ.ά. 1973, σχέδιο του Piet de Jong). Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο


Εικ. 7. Κάτω Εγκλιανός, Θολωτός Τάφος III. Κάτοψη και τομή (κατά Blegen κ. ά. 1973).
Περιλαμβάνουν επίσης 4 σφραγιδόλιθους (Εικ. 6), 246 χάνδρες από αμέθυστο, χάνδρες από ήλεκτρο (κεχριμπάρι) και ένα πλήθος μικροαντικειμένων από διάφορα υλικά.