Πύλος ημαθόεις

Κατά τους ύστερους Μυκηναϊκούς χρόνους, από τους θολωτούς τάφους του Εγκλιανού χρησιμοποιείται τουλάχιστον ένας - ο Θολωτός Τάφος του Κάτω Εγκλιανού — για ενταφιασμούς μελών της δυναστείας ή της αυλής. Ομάδες θαλαμωτών τάφων, λαξευμένων στο πέτρωμα, σε σημεία κοντά στο λόφο αποτελούν τα νεκροταφεία του πληθυσμού (Εικ. 1, 27). Συνεχίζεται παράλληλα και η χρήση ορισμένων παλαιών θολωτών τάφων στην ευρύτερη περιοχή (π.χ. Τραγάνα, Βοϊδοκοιλιά). Στα Βολιμίδια, το τέλος της ακμής του οικισμού και της λειτουργίας του Μυκηγαϊκου νεκροταφείου τοποθετείται περί το 1200 π.Χ. ΣτονΑϊΛιά, στη νοτιοδυτική παρυφή της Χώρας πιστοποιείται η ύπαρξη και ενός άλλου, σχετικά μικρού, νεκροταφείου θαλαμοειδών τάφων, σε χρήση κατά τον 14ο και 13ο αιώνα π.Χ.

Εικ. 29. Χαρακτηριστικά σχήματα αγγείων από χώρους τοσ Ανακτόρου του Νέστορος: Ψευδόστομοι αμφορείς (κατά Blegen και Rawson 1966). Μουσείο Χώρας.



Κατά τις δεκαετίες αμέσως μετά την καταστροφή του Ανακτόρου και την κατάρρευση του ανακτορικού συστήματος εξουσίας, η ζωή συνεχίζεται στην περιοχή με πυρήνες δραστηριότητας στον Εγκλιανό και στην Τραγάνα. Αρχίζει, τέλος, και η σταδιακή εγκατάσταση Δωρικών φυλετικών ομάδων στην Πυλιακή περιοχή.

Πρωτογεωμετρική και Γεωμετρική Εποχή (1050 - 700/680 π,Χ.)

Ομάδες αγγείων και άλλων ευρημάτων των προχωρημένων χρόνων της εποχής αυτής από τα Βολιμίδια πιστοποιούν τη χρήση παλαιοτέρων θαλαμοειδών τάφων του νεκροταφείου για νέες ταφές, με πιθανή παράλληλη τέλεση ιεροπραξιών προς τιμήν των νεκρών προγόνων. Στον Εγκλιανό, στοιχεία από πρόσφατες έρευνες και μελέτες φαίνεται να τεκμηριώνουν τη συνέχιση της κατοίκησης, μέχρι και τα Γεωμετρικά χρόνια, σε ορισμένα τμήματα του χώρου που κατελάμβανε το Υστερομυκη-ναϊκό ανακτορικό συγκρότημα. Ετσι εξηγείται και η ίδρυση του μικρού, κατεστραμμένου πλέον, Πρωτογεωμετρικού θολωτού τάφου κτήματος Ιωάννη. Κοκκέβη (με κεραμεική όχι πολύ παλαιότερη του 950 π.Χ.) σε απόσταση 3 χλμ. περίπου νοτίως του ανακτορικού λόφου. Νοτιοδυτικώτερα, στη Βιγλίτσα Τραγάνας, οι ταφές μέσα στον Θολωτό Τάφο 1 συνεχίζονται έως και την Πρωτογεωμετρική εποχή.

Αρχαϊκή Εποχή (700/680 - 500/480 π.Χ.)

Στις περιορισμένες σχετικά μαρτυρίες για την εποχή αυτή που υπάρχουν από τη συγκεκριμένη περιοχή περιλαμβάνονται και στοιχεία για εξακολούθηση της χρήσης ορισμένων Μυκηναϊκών θαλαμωτών τάφων στη νεκρόπολη των Βολιμιδίων, με πιθανή συνέχιση της ταφικής λατρείας.

Κλασική Εποχή (500/480 - 323 π.Χ.)

Οικιστικός πυρήνας της εποχής αναγνωρίζεται στην περιοχή Βολιμιδίων Χώρας, ενώ άλλος μάλλον μεγαλύτερος απ' ότι φαίνεται από πρόσφατη επιφανειακή έρευνα Αμερικανικής αποστολής (PRAP), εντοπίζεται στην περιοχή Ρωμανού. Ακόμη νοτιώτερα, στη χερσόνησο του αρχαίου Κορυφασίου παρακολουθείται, κυρίως μέσα από τις αφηγήσεις του Θουκυδίδη και άλλων ιστορικών, η εξέλιξη του κέντρου της ιστορικής Πύλου. Κατά την Κλασική εποχή η Πύλος του Κορυφασίου έχει ταραχώδη ιστορία, με περιόδους σχετικής ακμής και περιόδους ερήμωσης. Κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο βρίσκεται στο επίκεντρο των γνωστών δραματικών γεγονότων του 425/400 π.Χ. και των συγκρούσεων των αμέσως επομένων ετών, αλλά και της μακροχρόνιας αντιπαράθεσης μεταξύ Μεσσηνίων και Σπαρτιατών. Με την αποτίναξη του Σπαρτιατικού ζυγού από τους Μεσσηνίους μετά τη μάχη των Λεύκτρων το 371 π.Χ. η Πύλος επανοικίζεται και ακολουθεί σχετικά ομαλή πορεία.

Ελληνιστική Εποχή (323 - 31 π.Χ)

Πολίσματα της εποχής είναι αναγνωρίσιμα στις περιοχές Βολιμιδίων και Ρωμανού, ενώ μικρότερες οικήσεις μαρτυρούνται και σε άλλα σημεία. Νοτιώτερα, η δραστηριότητα παραμένει συγκεντρωμένη και εξαιρετικά ακμαία στον οικιστικό πυρήνα της ιστορικής Πύλου (στην πόλη δηλ. του Κορυφασίου). Στα ανασκαμμένα νεκροταφεία περιλαμβάνονται αυτά των Βολιμιδίων και του Διβαρίου, καθώς και ο τύμβος στη θέση Τσοπάνη Ράχη ή Ρείκια δυτικά της Τραγάνας (τα ευρήματα, στο Μουσείο της Πύλου). Στα Βολιμίδια η εκτεταμένη χρησιμοποίηση του χώρου ως νεκροταφείου, με νέες ταφές εντός και εκτός των παλαιών Μυκηναϊκών τάφων, φαίνεται να συμβαδίζει με μια έξαρση της παραδοσιακής νεκρικής λατρείας. Ασκηση προγονολατρείας ή ηρωολατρεί-ας, κατά τους ιστορικούς χρόνους, βεβαιώνεται με εντυπωσιακό τρόπο και στο χώρο του Μεσοελλαδικού τύμβου και του Θολωτού Τάφου του Θρασυμήδους στη Βοϊδοκοιλιά (την αρχαία Βουφράδα), αλλά και σε άλλους Μυκηναϊκούς τάφους της ευρύτερης Μεσσηνιακής περιοχής.