H οργάνωση της πρώιμης Ελληνικής Κοινωνίας

Μητέρα Γη Θεά Δήμητρα

Η Γη βασική πηγή ζωής για τον άνθρωπο από την προϊστορία -τροφοσυλλεκτικό στάδιο- ενέπνευσε το μητρικό σεβασμό ολόκληρης της ανθρώπινης φυλής, η οποία τον ανήγαγε σε λατρεία. Διάφορες δοξασίες υπάρχουν γύρω από τον κύκλο των εποχών και τη γονιμότητας της γης, οι οποίες προσαρμόζονταν ανάλογα στον κάθε πολιτισμό. Στο πάνθεο της αρχαίας Ελλάδας το ρόλο της Μητέρας Γης έχει η θεά Δήμητρα, που το όνομά της προέρχεται από το Δη (δωρικό τύπο του Γη) και το μήτηρ, δηλαδή μητέρα γη. Η Δήμητρα είναι Θεά του Ολύμπου, κόρη του Κρόνου και της Ρέας, και αδελφή του Δία. Στην ελληνική μυθολογία τη συναντάμε ως θεότητα της γεωργίας, αλλά και της βλάστησης, του εδάφους και της γονιμότητας. Ο Δίας μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να ζευγαρώσει μαζί της. Μετανιωμένος για την πράξη του ευνούχισε ένα κριάρι και άφησε τα όργανά του στην αγκαλιά της Δήμητρας ως ένδειξη μεταμέλειας. Εκείνη δέχτηκε τη συγγνώμη του και μερικούς μήνες μετά γέννησε τη μονάκριβη κόρη της Περσεφόνη. Η Δήμητρα και η κόρη της Περσεφόνη ήταν οι κεντρικοί χαρακτήρες στα Ελευσίνια Μυστήρια και πιθανότατα ήταν θεότητες που λατρεύονταν πριν από το δωδεκάθεο. Η αρπαγή της Περσεφόνης από το θείο της Πλούτωνα είχε ως αποτέλεσμα να μαραζώσει η Δήμητρα. Εγκατέλειψε τον Όλυμπο και άρχισε να περιπλανιέται μαυροφορεμένη και βουβή ανάμεσα στους ανθρώπους ψάχνοντας την Περσεφόνη. Κάποτε έφτασε στην Ελευσίνα. Διέταξε το βασιλιά της περιοχής Κελεό να χτίσει ναό με βωμό πάνω στο Καλλίχορο και απομονώθηκε εκεί θρηνώντας για την κόρη της, αλλά προηγουμένως δίδαξε τους γιους του, Τριπτόλεμο, Διοκλή και Εύμολπο, πώς να τελούν τα Ελευσίνια Μυστήρια. Από θλίψη και οργή για την αρπαγή της Περσεφόνης αποφάσισε να μην αφήσει κανένα σπόρο να φυτρώσει πάνω στη γη. Μπροστά στον κίνδυνο να αφανιστεί η ανθρωπότητα ο Δίας έπεισε τον Πλούτωνα να αφήσει ελεύθερη την κόρη της. Η Περσεφόνη γύρισε στη Δήμητρα και η θεά άφησε τη γη να βλαστήσει. Από τότε η Περσεφόνη περνούσε στον Αδη έξι μήνες και τους υπόλοιπους με τη μητέρα της στον Όλυμπο.

Θρησκεία

Οι πρόγονοι μας πίστευαν στην ύπαρξη πολλών θεϊκών δυνάμεων, έχοντας την πεποίθηση ότι όλα τα στοιχεία της φύσης -ο αιθέρας, ο ήλιος, η θάλασσα, τα ποτάμια, τα όρη, τα δάση, τα ακρωτήρια-, αλλά και οι αρετές, τα πάθη, οι τέχνες, όλες οι πλευρές της ζωής του ανθρώπου -όπως η φρόνηση, η ομορφιά, το κυνήγι, η γεωργία, ο θάνατος, η εξουσία η βία- είχαν το δικό τους θεό. Οι θεοί όμως αυτοί δεν λατρεύονταν ως φυσικές ή ηθικές δυνάμεις, λατρεύονταν σαν πλάσματα με ανθρώπινη μορφή και ζούσαν όπως οι άνθρωποι, αλλά ήταν αθάνατοι, πιο ισχυροί από τους ανθρώπους, και όριζαν, μέχρι κάποιο σημείο, τις τύχες του κόσμου. Δώδεκα από αυτούς θεωρούνταν οι πιο σπουδαίοι θεοί και ονομάζονταν Ολύμπιοι, επειδή κατοικούσαν στις μεγαλόπρεπες κορυφές του Ολύμπου, οι οποίες έφταναν μέχρι τον ουρανό. Αυτοί οι δώδεκα μεγάλοι θεοί ήταν ο Δίας, ο οποίος ήταν και ο θεός του αιθέρα, ο Ποσειδώνας, ο θεός της θάλασσας,

Άγαλμα του Ποσειδώνα στο νησί της Κω

ο Απόλλωνας, ο θεός του φωτός, ο Άρης, ο θεός του πολέμου, ο ' Ηφαιστος, ο θεός της φωτιάς και των τεχνών, και, τέλος, ο ' Ερμης, ο θεός του εμπορίου και του λόγου. Αυτοί ήταν οι άνδρες θεοί. Οι θεές ήταν η Ήρα, θεά του αέρα, η Αθηνά, θεά της σοφίας, η Άρτεμη, θεά του κυνηγιού, η Αφροδίτη, θεά της ομορφιάς, η Εστία, θεά που προστάτευε την οικιακή ζωή, και η Δήμητρα, θεά της γεωργίας. Αλλά και από τους υπόλοιπους θεούς πολλοί δεν ήταν κατώτεροι από αυτούς του Ολύμπου και ως προς τη δύναμη και ως προς το αξίωμα: ο Πλούτωνας, ο θεός του Άδη, η Εκάτη, η προστάτιδα των τοκετών, της ζωής και του θανάτου, ο Διόνυσος, η Περσεφόνη, οι Μούσες κ.λπ. Μερικοί, όμως, υπηρετούσαν απλά τους σημαντικότερους θεούς, όπως, λ.χ., η'Ιριδα, η Ήβη, οι'Ωρες, κ.λπ. Υπήρχαν, τέλος, και θεϊκές δυνάμεις -ή μάλλον κάποια τέρατα παιδιά των θεών- που δεν είχαν ούτε ανθρώπινη μορφή ούτε καμία σχέση με κάποιο στοιχείο από το φυσικό ή τον ηθικό κόσμο, όπως ήταν οι Εκατόγχειρες, οι Άρπυιες, οι Γοργόνες, η Χίμαιρα, η Σφίγγα οι Κένταυροι, ο Γηρυόνης κ.λπ.

Ο υπέρτατος θεός
Πάνω από όλους τους θεούς, και τους Ολύμπιους και τους άλλους, ήταν ο Δίας ως αγαθός πατέρας και βασιλιάς. Ο πατέρας των θεών ήταν ένα πραγματικά παράδοξο κράμα θεϊκής μεγαλοσύνης και ανθρώπινης αδυναμίας. Ο Δίας καθόριζε τις ικανότητες και έλεγχε τις πράξεις όλων των θεών. Μάλιστα, όλες οι προσπάθειές δεν μπορούσαν ούτε στο ελάχιστο να μειώσουν την εξουσία του ή να αναβάλουν την εκτέλεσή της θέλησής του. Το φοβερό νεύμα του με το οποίο επικύρωνε τις αποφάσεις του δεν επιδεχόταν καμιά παρέκκλιση και καμιά ανυπακοή. Όπως η δύναμή του ήταν αήττητη, έτσι και η σοφία του ήταν ανεξερεύνητη. Αυτός κρατούσε στα χέρια του τα χρυσά τάλαντα με τα οποία σταθμίζονταν οι τύχες των εθνών και του κάθε ανθρώπου. Στο κάτω τμήμα του θρόνου του βρίσκονταν δύο πιθάρια από τα οποία αυτός έβγαζε τα καλά και τα κακά, με τα οποία έκανε γλυκιά ή οδυνηρή την ύπαρξη των θνητών. Αυτός δημιούργησε την αιώνια τάξη των πραγμάτων και την αμετάθετη αλληλουχία των γεγονότων, στην οποία υποτασσόταν και ο ίδιος. Οι βασιλιάδες της Γης από το χέρι του παραλάμβαναν το σκήπτρο τους. Αυτός ήταν ο προστάτης της κοινωνικής δικαιοσύνης, και αυτός επέβλεπε την εκτέλεση των συμβολαίων και την τήρηση των όρκων. Αυτός τιμωρούσε την προδοσία, την ύβρη, τη σκληρότητα. Ο ξένος και ο ικέτης ήταν κάτω από την προστασία του.