Μια ιστορική αναδρομή της Χώρας (ΛΙΓΟΥΔΙΣΤΑ) Καιι της ευρύτερης περιοχής

1 Κ. Θ. Συριόπουλος, Η προϊστορική κατοίκησις της Ελλάδος και η γένεσις του Ελληνικού Έθνους. Αρχαιολογική Εταιρεία, Αθήνα 1994 σ. 224.

2 Γ. Λώλος, Πύλος Ημαθόεις, Η πρωτεύουσα του Νέστορος και η γύρω περιοχή. Αθήνα 1994, σ. 24, Καταβόθρα, υπόγειο σπήλαιο μεγάλου μήκους, με ακανόνιστους κυκλικούς θαλάμους ,διαμέτρου έως και 10μ. Σήμερα η είσοδος της σπηλιάς είναι καταχωσμένη, τριγύρω η βλάστηση είναι πυκνή.

3 D. J. Georgacas, W. A. McDonald, Place Names of Southwest Peloponnesus register and indexes Athens 1967) τοπωνύμιο αρ. 1085.

4 Σ. Μαρινάτος, Ανασκαφαί εν Πύλω_ι Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, Απόσπασμα του έτους 1952, Αθήνα 1954.

5 Σπ. Ιακωβίδης, Περί του σχήματος των λαξευτών τάφων εις τα Βολιμίδια Μεσσηνίας, Ανάτυπον εκ του Β΄ τόμου, Αθήνα 1964. σ. 98-111.

6^α βλ. όπ. 3, σ. 21-22. «Παλέπυλος», πόλη που αναφέρει ο Στράβων (8,359) ότι βρισκόταν κάτω από το όρος Αιγάλεον. Ο J. Chadwick και άλλοι ταυτίζουν τα Βολιμίδια με τη θέση «pa-ki-ja-ne¨», θρησκευτικό κέντρο αναφερόμενο στα κείμενα των πινακίδων του ανακτόρου.

6 Σ. Μαρινάτος, Ανασκαφαί Πύλου (1952-1960) (Ελληνικός τομεύς), σ. 112 – 119, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ, τ. 16 (1960) κείμενον, Αθήνα 1962

7 βλ. όπ. 4, τοπωνύμιο αρθ. 2960 και 2961.

8 βλ. όπ3, σ.21 και σ. 58, : (1952) ο Σπ. Μαρινάτος ξεκινάει ένα νέο ερευνητικό πρόγραμμα στην περιοχή, με την ανασκαφή του εκτεταμένου Μυκηναϊκού νεκροταφείου θαλαμοειδών τάφων στα Βολιμίδια Χώρας. Οι ανασκαφές διεξάγονται με εργατικό προσωπικό από την Χώρα.

9 βλ. όπ. 4. τοπωνύμιο αρθ. 4642, σ. 193.

10 Γ. Παπαθανασόπουλος, Αρχαιότητες και Μνημεία Μεσσηνίας 1969, Ανάτυπον εκ των χρονικών του Αρχαιολογικού Δελτίου, τόμος 25, σ. 182, Αθήνα 1971.

11 βλ. όπ. 2. σ. 224.

12 βλ. όπ.3, σ.57, Το 1939 αρχίζουν οι ανασκαφές στο λόφο του Επάνω Εγκλιανού από τον Κ. Κουρουνιώτη και τον Karl W. Blegen (1887-1971), με βοηθό του τον W. A. McDonald. Αποκάλυψαν τμήματα ανακτόρου, το οποίο οι ανασκαφείς ταύτισαν με το ανάκτορο του Ομηρικού Νέστορα. Ήρθαν στο φως εκατοντάδες πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β΄ Γραφής από το αρχείο του ανακτόρου. Ανασκάφθηκε επίσης ο θολωτός τάφος του Κάτω Εγκλιανού από την Elizabeth Pierce Blegen.

Κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου διακόπτονται οι ανασκαφικές εργασίες και ξεκινούν πάλι το 1952. Αρχίζει συστηματική ανασκαφή του Ανακτόρου του Νέστορος στον λόφο του Εγκλιανού από αποστολή του Πανεπιστημίου του Cincinnati υπό τη διεύθυνση του Carl Blegen και στην γύρω περιοχή, με τη συμμετοχή πολλών αρχαιολόγων και άλλων ειδικών (Δ. Ρ. Θεοχάρη, Ι. Τραυλού, Δρος Γ. Παπαθανασόπουλου). Από το 1952 ως το 1969 γίνεται πλήρης ανασκαφή του Ανακτόρου, ερευνώνται άλλα τμήματα του λόφου, γίνονται δοκιμαστικές τομές στην έκταση της λεγόμενης Κάτω Πόλης, και ανασκάπτονται Μυκηναϊκοί τάφοι (θολωτοί και θαλαμοειδείς σε σημεία κοντά στο λόφο.

13 βλ. όπ. 4, τοπωνύμιο αρθ.574, σ. 104(Σλαβικό τοπωνύμιο)

14 Γ. Λώλος, Το Ανάκτορον του Νέστορος, Αθήνα 1972, σ. 40

15 C. Blegen, Marion Rawson, Το Ανάκτορον του Νέστορος, μτφ. Γ. Παπαθανασόπουλος, Αθήνα 1964, σ. 7.

16 βλ. όπ. 3, σ. 9.

17 βλ. όπ. 15, σ. 41.

18 βλ. όπ. 15, σ. 185.

19 βλ. όπ. 4, τοπωνύμιο αρθ. 817, σ.109

20 Α. Δ. Κρεκούκια , Φυτώνυμα Τοπωνύμια Τριφυλίας, Πλάτων έτος ΙΑ΄ τεύχος Β΄1959, Αθήνα 1959, σ.427, Στη θέση αυτή υπάρχει το φυτό δάφνη του Απόλλωνα (laurus nobilis – Apollinis)

21 Γ. Παπαθανασόπουλος, Αρχαιότητες και Μνημεία Μεσσηνίας 1967, Ανάτυπον, Εκ των χρονικών του Αρχαιολογικού Δελτίου, τόμος 23, (1968), Αθήνα 1969. )

22 C. Mosse, A. Schnapp- Gourbeillon, Επίτομη Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας, Αθήνα 1999, σ.113,114.

23 βλ. όπ. 15, σ. 194-197.

24 Φ. Σταθόπουλου, Η πολιτιστική άνθηση της Μεσσηνίας στα προϊστορικά χρόνια, ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ 1968, σ.163-190- πίνακες.

25 ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, Τ. 22, σ. 29,30, Οι Σλάβοι εν Πελοποννήσω.

2^6α βλ. όπ. 4, τοπωνύμιο αρθ. . 5638 σ. 216, ο Δούναβης, το Ντούναβι.

Μαρτυρία κ. Χαρίκλειας Ανδρουτσάκη Λέγεται ότι στην περιοχή υπήρχαν πλινθόκτιστα οικοδομήματα τα οποία καταστράφηκαν από μεγάλη πλημμύρα και έτσι οι κάτοικοι μετακινήθηκαν και έκτισαν οικισμούς στα υψώματα.

Μαρτυρία κ. Ευγενίας Σταθοπούλου Σχετικά με το γεγονός της καταστροφής δημιουργήθηκε ένας μύθος « Έγινε κάποτε μεγάλος κατακλυσμός, πλημμύρα, από τη γη βγήκε πολύ νερό, γκρεμίστηκαν τα σπίτια , πνίγηκαν πολλοί άνθρωποι. Για να σταματήσει η πλημμύρα πήγε μια νεράιδα, πήρε ένα μεγάλο καζάνι με 40 αρβάλια (χειρολαβές), το έβαλε ανάποδα και σκέπασε το μέρος για να σταματήσει.» , « Θυμάμαι όταν ήμουν παιδί –τότε έβρεχε πολύ- που ο Ντούναβης ξεχείλιζε, έμπαινε το μισό πόδι στη λάσπη. Παντού στη Χώρα υπήρχε λάσπη, οι δρόμοι δεν είχαν άσφαλτο ,γι’ αυτό και μας έλεγαν κοροϊδευτικά ΛΑΣΠΙΤΕΣ».

26 βλ. όπ. 3, σ. 52. και σ. 25

27 Γ. Παπαθανασόπουλος, Θ. Παπαθανασόπουλος, Πύλος – Πυλία, Τ.Α.Π.Α. Αθήνα 2000.σ. 38

28 Μ. Σ. Κορδώση, Η Κατάκτηση της Νότιας Ελλάδας από τους Φράγκους, Ιστορικά και τοπογραφικά προβλήματα, Ανατύπωση από το περιοδικό «ΙΣΤΟΡΙΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ» τ.1 (1985-86) Θεσσαλονίκη 1986. σ. 53.

29 βλ όπ. 28. σ. 39.

30 Antoine Bon, La Morée Franque, Recherches Historiques, Topographiques et Archéologiques sur la Principauté d΄Achaïe 1205-1430, Paris 1969. σ. 426

31 Γεωργίου Φραντζή, Χρονικόν, τόμος Β΄, Εισαγωγή, κείμενο, μετάφραση, σχόλια Τάσου Βουρνά. Εκδ. Πατάκη, σ.22,23.

32 βλ. όπ. 28, σ. 39.

33 βλ. όπ. 28. σ. 41,42. Από το 1684 οι Βενετοί ξεκίνησαν εκστρατεία ως το 1687 είχαν καταλάβει τα παραθαλάσσια φρούρια της Πελοποννήσου. Γενικός αρχηγός ήταν ο δόγης Φραντζέσκο Μοροζίνι.

34 βλ. όπ. 4, τοπωνύμιο αρθ.4045,σ.180, η Λιγούδιστα (νεωτ. Χώρα), κατ. Λιγουδιστιανός. (Σλαβικό τοπωνύμιο)

35 βλ. όπ. 4, τοπωνύμιο αρθ.2199, σ.139, η Καβαλαρά, Καβελαριά.(Βυζαντινό τοπωνύμιο).

36 Β. Παναγιωτόπουλος, Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου, 13^ος –18^ος αιώνας. Ιστορικό Αρχείο Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος. σ. 226.

37 βλ. όπ. 37, σ. 262.

38 Κ. Ντόκου, Η ΕΝ ΠΕΛΟΠΟΝΗΣΩ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟΝ ΤΗΣ Β΄ ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑΣ. BYZANTINISCH – NEUGRIECHISCHE JAHRBUCHER , (1977-1984), Athen 1985, σ. 348.

39 Κ. Ντόκος BREVE DESCRITTIONE DEL REGNO DI MOREA, ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ, περιοδικό της εταιρείας έρευνας των σχέσεων του μεσαιωνικού και νέου Ελληνισμού με τη Δύση. τ. 1, Αθήνα 1993, σ. 110.

40 βλ. όπ. 28,σ.42.

41 βλ.όπ.4. τοπωνύμιο αρθ.8121, σ.272, το Τσιφλίκι, κατ. Τσιφλικιώτης.

42 Πουκεβίλ, Ταξίδι στην Ελλάδα Πελοπόννησος, μτφ. Νίκη Μολφέτα. Αθήνα 1997.

4^3αΦ. Κομπορόζου.Μεσσηνιακά τοπωνύμια (Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά). Μεσσηνιακά Γράμματα, τ. Β΄, Καλαμάτα 1967. σ. 379, Σχετικά με τη Λιγούδιστα ο Leake, γράφει ότι στις αρχές του 19^ου αι. (1804-1805) είχε 40 σπίτια.

43 Μαρτυρία κ. Παναγιώτας Κατάσαρκου. Κάτοικος Χώρας.

44 Χριστιανική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 4, στήλ. 1040. Αθήνα 1964

45 Μ. Φερέτος, ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ, Μεσσηνιακή εγκυκλοπαίδεια, Αθήνα 1968, σ. 407.

46 βλ. όπ. 46, Ανδρούσης Ιωσήφ, έγγραφο προς το Υπουργείο Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, ΓΑΚ, Γραμ. Θρης. Εκκλης. 26 Νοεμβρίου 1829, φακ. 21.

47 βλ. όπ. 46, σ. 407.

48 Μιλτ. Μ. Κάπου, Η Μεσσηνία στο Μύθο και την Ιστορία, σ. 197. (Το όνομα Χώρα σήμαινε κεφαλοχώρι.)

49 Ι. Μακρυγιάννη, Άπαντα, Μελετήματα Σ. Ασδραχά, Γ. Βλαχογιάννη, Γ. Κουρνούτου, Γ. Σεφέρη. Τ. 1, ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ 1821. σ. 299, 301,302, 304,305,

50 βλ. όπ. 28, σ. 67-73.

51 Γ. Αναπλιώτη, Τουριστικός Οδηγός Μεσσηνίας, Έκδοσης Περιοδικού Νομαρχίας Μεσσηνίας «Αριστομένης», Καλαμάτα 1970, σ. 246.

52 βλ. όπ. 49.

53 Μαρτυρία Νικολάου Αρβανίτη

54 Μαρτυρία Ευγενίας Σταθοπούλου. Γεννιόντουσαν σκουρόχρωμα παιδιά από επιμειξία.

55 Ν. Καράμπελα, Μεσσηνιακό Βιογραφικό Λεξικό, Καλαμάτα 1962, και Μεσσηνιακά 1968, Βιογραφίαι Μεσσηνίων και Μεσσηνιακά 1969-1970, Βιογραφίαι Μεσσηνίων.

56 βλ. όπ. 28, σ. 74, 83.

57 Μ. Χουλιαράκη ,Γεωγραφική Διοικητική και Πληθυσμιακή Εξέλιξις της Ελλάδος 1821-1971, τ. Α΄, μέρος Ι , Αθήνα 1973, σ. 32,33.

58 βλ. όπ. 1. σ. 460. και σ. 445,446.

59 Ν. Πουλόπουλος, Διοικητική Διαίρεσις της Μεσσηνίας, Από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της συγχρόνου εποχής. ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ δίμηνη περιοδική έκδοση, τόμος Ι, τεύχος 2-3, έτος 1975.

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ. – αριθ. 12- Ναύπλιον 6 Απριλίου 1833, Διάταγμα Περί της διαιρέσεως του Βασιλείου και της διοικήσεώς του. Άρθρα 1,2,5.)

60 βλ. οπ. 2, σ. 53.

61 Μεσσηνιακά 1968, σ. 405, Φλεσσιάδος Δήμος. Ονομάσθηκε έτσι προς τιμή του Παπαφλέσσα. Το 1836 περιελάμβανε τα χωριά Παιδεμένου (πρωτεύουσα), Αλικοντούζι, Ποταμιά, Σαμπρίκι, Βερεστιά, Στυλιανού.

62 βλ. όπ.3.Λώλος σ. 53. και βλ. όπ. 52 Αναπλιώτης, σ. 246. Σύνολο πληθυσμού Δήμου Κενηρίου 3.707 κάτοικοι.

63 Μεσσηνιακά 1969-1970, Βιογραφίαι Μεσσηνίωνς, σ.536-537. Ο Ν. Κοκέβης γεννήθηκε στη Λιγούδιστα το 1808 και πέθανε, σε ηλικία 87 χρονών, το 1894.

64 βλ. όπ.3, σ. 53

65 Μαρτυρίες κ. Παναγιώτας Κατάσαρκου.

66 βλ. όπ. 63.

67 βλ. όπ. 3

68 Μαρτυρία κ. Χ. Ανδρουτσάκη.

69 βλ. όπ.39.

70 βλ. όπ. 3, σ. 25, 55.

71 βλ. όπ. 3.,σ. 57.

72 Μαρτυρία κ. Ν. Αρβανίτη.

73 Μνήμες από μαρτυρίες Δ. Ανδρουτσάκη (1920-1977).

7⁵ πληροφορίες από γραπτή αφήγηση του Νίκου Μέλιου αξιωματικού ε.α. Στρατ. Διοικητή του 1)9 τάγματος του ΕΛΑΣ, (στοιχεία δημοσίευσης άγνωστα - φωτοτυπία). «Το καμουφλάρισμα των μαχητών είναι τέλειο. Για να μην προδοθούμε, χρειάστηκε να γίνουμε ένα με τη γη, να κρατάμε και την ανάσα μας ακόμα».

7⁶ Μαρτυρία κ. Ευγενίας Σταθοπούλου.

7⁷ βλ. όπ. 3., σ. 55

7⁸ Μαρτυρία κ. Χ. Ανδρουτσάκη και Ε. Σταθοπούλου

7⁹ βλ. όπ. 3., σ. 55

8⁰ βλ. όπ. 3., σ. 29,30 και Γ. Παπαθανασόπουλος, Αρχαιότητες και Μνημεία Μεσσηνίας 1967, Ανάτυπον, Εκ των χρονικών του Αρχαιολογικού Δελτίου, τόμος 23, (1968), Αθήνα 1969.

8¹ Μαρτυρία κ. Ν. Αρβανίτη

8² Μαρτυρία κ. Ν. Αρβανίτη.