Μια ιστορική αναδρομή της Χώρας (ΛΙΓΟΥΔΙΣΤΑ) Καιι της ευρύτερης περιοχής

20^ος ΑΙΩΝΑΣ

Στην παλιά εκκλησία του Αγίου Δημητρίου Μυροβλήτου⁶⁹, στην Κάτου Ρούγα Λιγούδιστας, ιδρύεται ιδιόκτητη μονή. Είναι το πρώτο γυναικείο μοναστήρι της περιοχής. Λειτουργούσε με πολύ μικρό αριθμό μοναχών ως το 1979. Ο παλιός πλινθόκτιστος ναός καταχώστηκε, ο σημερινός ναός κτίστηκε το 1960⁷⁰. Ανακαινιστής και γενικός επιβλέπον των εργασιών της μονής από το 1993 είναι ο πανοσιολογιότατος αρχιμανδρίτης (ιεροκήρυκας) πατήρ Φώτιος.

Το 1912 δημιουργήθηκε η ανεξάρτητη κοινότητα Λιγούδιστας (Β.Δ. 31/8/1912, ΦΕΚ. Α 262/1912) στην οποία ανήκει και το Χωριό Στυλιανού.

Σύμφωνα με το πνεύμα της εποχής και την αλλαγή των παλιών ονομάτων που παρέπεμπαν σε τουρκικές, αρβανίτικες και σλαβικές ονομασίες, η κοινότητα Λιγούδιστα (σλαβικό τοπωνύμιο), μετονομάστηκε το 1927 σε κοινότητα Χώρας (Δ. 4/11/1927, ΦΕΚ Α 306/1927).

Οι αρχαιολόγοι Κ. Κουρουνιώτης και C. W. Blegen πραγματοποίησαν ανασκαφές, το 1939, στο λόφο του Απάνου (άνω) Εγκλιανού , και αποκάλυψαν τμήματα του Ανακτόρου του Νέστορος⁷¹. Πριν αρχίσουν οι ανασκαφές ο ιδιοκτήτης του λόφου Τσάκωνας είχε στείλει επιστολές στην κυβέρνηση Μεταξά, αιτούμενος να πραγματοποιηθούν αρχαιολογικές ανασκαφές στο κτήμα του, στο οποίο έβρισκε κατά την καλλιέργεια δείγματα αρχαίας κατοίκισης⁷². Ήταν μια ρομαντική εποχή, τότε που οι κάτοικοι της Χώρας ένιωθαν υπερήφανοι όταν στην περιουσία τους βρισκόντουσαν αρχαιολογικά ευρήματα και ήταν πλήρως συνεργάσιμοι με την ελληνική ή αμερικανική αρχαιολογική αποστολή. Εποχή που παρέδιδαν κάθε αρχαιολογικό εύρημα που μπορεί να ανέσκαπταν στο κτήμα τους κατά τις γεωργικές εργασίες⁷³. (Στη σημερινή εποχή πραγματοποιούνται και λαθρανασκαφές).

Στα τέλη της Γερμανικής κατοχής, τον Ιούλιο του 1944, το 1ο Τάγμα του 9ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου, βρισκόταν στην ορεινή περιοχή της Ν. Τριφυλίας, αποστολή τους ήταν η επιτήρηση και ο έλεγχος της όδευσης προς Πύλο γερμανικών φαλαγγών (στην Πύλο υπήρχε ισχυρή βάση Γερμανών) και τελικός σκοπός η εξουδετέρωση εχθρικών κινήσεων.

Στις 17 Ιουλίου 1944, η πολιτική οργάνωση της περιοχής δίνει την πληροφορία ότι γερμανική φάλαγγα αυτοκινήτων θα αναχώρηση μέσα στις επόμενες μέρες από την Πύλο προς τους Γαργαλιάνους – Κυπαρισσία.

Στις 18 Ιουλίου ο 1ος και 2ος Λόχος του Τάγματος προωθούνται και καταλαμβάνουν τις θέσεις μάχης στο χώρο της ενέδρας στην τοποθεσία, του Μανούσου το Γεφύρι, ανάμεσα στη Χώρα και την Αγορέλιτσα. Υπό τις διαταγές του Τάγματος τάχθηκε και ο εφεδρικός ΕΛΑΣ της περιοχής. Το τάγμα παρέμεινε στις θέσεις του όλη την ημέρα.

Στρατιωτικός Διοικητής του Τάγματος είναι ο μόνιμος Ταγματάρχης Ηλίας Σφακιανάκης (ο γελαστός και γενναίος Μπαρμπαλιάς). 19 Ιουλίου, το μεσημέρι η γερμανική φάλαγγα πέφτει στην ενέδρα, προς βοήθεια των ΕΛΑΣΗΤΩΝ καταφθάνουν και οι κάτοικοι της περιοχής. Η γερμανική φάλαγγα εξοντώθηκε, καταστράφηκαν και τα 13 αυτοκίνητα. Νεκροί 180 γερμανοί και 12 αιχμάλωτοι.

Λάφυρα: δύο βαριά πολυβόλα, 12 μυδράλια, 2 ταχυβόλα και όλος ο ατομικός οπλισμός της συνοδείας, ένα αυτοκίνητο ζάχαρη, ένα αλεύρι και ένα ακόμα με διάφορα τρόφιμα.

Απώλειες: 18 νεκροί αντάρτες, ανάμεσά τους και ο Ταγματάρχης Ηλίας Σφακιανάκης και 8 τραυματίες⁷⁵.

Μετά λίγες μέρες από το γεγονός γερμανική φάλαγγα κινήθηκε προς το χωριό για τα αντίποινα. Οι κάτοικοι ειδοποιήθηκαν και εγκατέλειψαν το χωριό, οι περισσότεροι ανέβηκαν στο Βουνό – Αντίλαρης, μια από της κορυφές του όρους Αιγάλεω που βρίσκεται κοντά στη Χώρα. Οι Γερμανοί συνέλαβαν και εκτέλεσαν λίγους υπερήλικες και ξεκίνησαν να καίνε να αρχοντικά σπίτια στο κέντρο της Χώρας.

Οι κάτοικοι που παρακολουθούσαν την πυρπόληση του χωριού από το Βουνό, είδαν γερμανικό αυτοκίνητο να κατευθύνεται από Πύλο προς Χώρα. Όταν έφτασε στη Χώρα η γερμανική φάλαγγα επιβιβάσθηκε στα αυτοκίνητα και αναχώρησε. Ήταν η μέρα που είχε γίνει απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ.

Στη θέση που σήμερα είναι η πλατεία υπήρχαν νεοκλασικά σπίτια των εύπορων οικογενειών (σε κάποιο από αυτά υπήρχε και γυμναστήριο για τις κόρες της οικογένειας)⁷⁶.

Στον Εμφυλίου δημιουργήθηκαν μεταξύ των κατοίκων αλλά και μέσα στις οικογένειες μεγάλα μίση. Άτομα της ίδιας οικογένειας συχνά ήταν μοιρασμένα, άλλοι στο ΕΑΜ άλλοι στα Τάγματα Ασφαλείας. Μετά από τα γεγονότα πολλοί κάτοικοι που είχαν «χαρακτηρισθεί» αναγκάσθηκαν να μετοικήσουν ή να υπογράψουν δήλωση μετανοίας.

Η συστηματική ανασκαφή του Ανακτόρου του Νέστορα, (1952- 1969) από την αμερικάνική αποστολή του Πανεπιστημίου του Cincinnati υπό τη διεύθυνση του C. Blegen, δημιούργησε θέσεις εργασίας για τους κατοίκους της Χώρας. Βάση της αμερικανικής, αλλά και της ελληνικής αποστολής, που διεξάγει ανασκαφές στην περιοχή υπό την διεύθυνση του Σ. Μαρινάτου, είναι η Χώρα.⁷⁷

Το Νοέμβριο του 1957 ισχυρός τυφώνας προξένησε μεγάλες καταστροφές σε εκατοντάδες σπίτια της Χώρας⁷⁸. (μια ακόμα ευκαιρία να υλοποιηθεί το ρυμοτομικό σχέδιο του 1888).

Η περιοχή Χώρας με Βασιλικό Διάταγμα, το 1967, κηρύχθηκε αρχαιολογικός τόπος με τουριστική σημασία. (Β.Δ. 71, 24/01/1967)⁷⁹. Ένα χρόνο αργότερα εγκαινιάζεται το Αρχαιολογικό Μουσείο Χώρας. Η αρχαιολογική συλλογή του Μουσείου αποτελείται από αγγεία και άλλα αντικείμενα κυρίως Υστεροελλαδικής και Μυκηναϊκής εποχής (1550 - 1100 π.Χ.), αλλά και από ευρήματα Μεσοελλαδικής εποχής (2000/1900 - 1500 π.Χ.)⁸⁰.

Η Κοινότητα Χώρας αναγνωρίζεται σε Δήμο το 1990 (ΦΕΚ 111/28/08/1990, Π.Δ. 276), με το πρόγραμμα Καποδίστρια έγινε η πρωτεύουσα του Δήμου Νέστορος (το πνεύμα της Μ.Ι. εξακολουθεί να υφίσταται).

Ένα από τα ζητήματα των Χωραϊτών ήταν ανέκαθεν ότι το Νιόκαστρο –Πύλος, πήρε το όνομα που ανήκε στη Χώρα. Προτεινόμενο όνομα μετονομασίας του χωριού (από C. Blegen), ήταν το «Παλαίπυλος»⁸¹.

Προσπάθειες πολιτιστικής ανάπτυξης του τόπου ξεκίνησε ο σύλλογος των «εν Αττική Χωραϊτών» από το 1976, οργανώνοντας πολιτιστικές εκδηλώσεις «Τα Νεστόρεια», (εκθέσεις ζωγραφικής, κινηματογράφος, θέατρο, μουσικές βραδιές, αθλητικοί αγώνες κλπ.) κάθε πρώτη Κυριακή του Αυγούστου. Τα πρώτα χρόνια οι εκδηλώσεις αντιμετωπίστηκαν με μεγάλη δυσπιστία από τους κατοίκους αλλά και από την ηγεσία της Κοινότητα⁸². Σήμερα Οι εκδηλώσεις διεξάγονται από το Δήμο.

. Η ζώνη οικονομικής και κοινωνικής επιρροής της κοινότητας ήταν άλλοτε μεγαλύτερη και άλλοτε μικρότερη στην περιοχή. Η οικονομία της από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα βασίζεται στην αγροτική παραγωγή. Κύρια πηγή εσόδων είναι το λάδι – ελιά, τα αμπέλια και μέχρι λίγα χρόνια πριν η σταφίδα.

Οι φυσικές( σεισμοί, τυφώνας) και ιστορικές καταστροφές (πυρπόληση του χωριού από τον Ιμπραήμ και τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής), ο σύγχρονος τρόπος δόμησης και αισθητικής, έχουν αφαιρέσει κάθε αρχιτεκτονικό ύφος του χωριού (Νεοκλασικά αρχοντικά, διώροφες οικίες με ξύλινα χαγιάτια)

70 βλ. όπ.39.
71 βλ. όπ. 3, σ. 25, 55.
72 βλ. όπ. 3.,σ. 57.
73 Μαρτυρία κ. Ν. Αρβανίτη.
74 Μνήμες από μαρτυρίες Δ. Ανδρουτσάκη (1920-1977).
75 πληροφορίες από γραπτή αφήγηση του Νίκου Μέλιου αξιωματικού ε.α. Στρατ.
Διοικητή του 1)9 τάγματος του ΕΛΑΣ, (στοιχεία δημοσίευσης άγνωστα - φωτοτυπία).
«Το καμουφλάρισμα των μαχητών είναι τέλειο. Για να μην προδοθούμε, χρειάστηκε
να γίνουμε ένα με τη γη, να κρατάμε και την ανάσα μας ακόμα».
76 Μαρτυρία κ. Ευγενίας Σταθοπούλου
77 βλ. όπ. 3., σ. 55
78 Μαρτυρία κ. Χ. Ανδρουτσάκη και Ε. Σταθοπούλου
79 βλ. όπ. 3., σ. 55
80 βλ. όπ. 3., σ. 29,30 και Γ. Παπαθανασόπουλος, Αρχαιότητες και Μνημεία
Μεσσηνίας 1967, Ανάτυπον, Εκ των χρονικών του Αρχαιολογικού Δελτίου, τόμος 23,
(1968), Αθήνα 1969.
81 Μαρτυρία κ. Ν. Αρβανίτη
82 Μαρτυρία κ. Ν. Αρβανίτη