ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΠΟΤΑΜΙΑ

33. Πρβλ. Καρνά ή, D. Georgacas και W. McDonald..Place names of southwest Peloponnesus.Register and indexes, Αθήνα 1967, Παρ. στα Πελ, τ. 6 (1968) και ανεξάρτητος τόμος 1967 [= G-McD], αρ. 2698 (σ. 150).
34. Αυτόθι, αρ. 276α (σ. 98).
35.    Αυτόθι, αρ. 3018 (σ. 157).
36.    Αυτόθι, αρ. 4485 (σ. 189).   
37. Αυτόθι, αρ. 7073 (σ. 249).     
38. Αυτόθι, αρ. 753 (σ. 108).
39. Αυτόθι, αρ. 6056 (σ. 225).    
40. Αυτόθι, αρ. 4022 (σ. 180).
41. Αυτόθι, αρ. 7471 (σ. 258).
42. Αυτόθι, αρ. 3690 (σ. 172).
43. Αυτόθι, αρ. 969 (σ. 113).
44. Αυτόθι, αρ. 264 (σ. 97). Το εξωκλήσι γιορτάζει στην ανακομιδή των λειψάνων του Μεγάλου Αθανασίου, στις 2 Μαΐου.
45.    Αυτόθι, αρ. 7676 (σ. 263).
46. Ο μπάρμπα-Ντίνος Π. Αναστασόπουλος.
47. Οικογένειες πού έλκουν καταγωγή από την ποταμιά: Αγγελόπουλοι, Αλεξόπουλοι, Αναστασόπουλοι, Βασιλόπουλοι, Δημητρόπουλοι (Παρασκευόπουλοι), Διονυσόπουλοι, θεοδωρόπουλοι, Παναγιωτόπουλοι, και Σταθόπουλοι.
48. 16 Ποτ., 5 Άνω Ποτ. και 4 Κάτω Ποτ. βλ. ΕΣΥΕ, Λεξικό των Δήμων, Κοινοτήτων και Οικισμών της Ελλάδος. Καταρτίστηκε με βάση την απογραφή πληθυσμού της 17ης Μαρτίου 1991, Αθήνα 1995, σσ. 208-209, 260, 332. Η μηχανή αναζήτησης του γεωγραφικού προγράμματος World Wind vl.2d της NASA (http://learn.arc.nasa.gov/worldwind/), βρίσκει συνολικά 26 οικισμούς με το τοπωνύμιο Potamia, Ano Pot., Kato Pot. και Nea Pot. (6 στην Πελοπόννησο, 19 στην υπόλοιπη Ελλάδα και μια Potamia = Ποτάμια στην Κύπρο). Στην δικιά μας Ποταμιά δίνει γεωγραφικές συντεταγμένες (πλάτος Β και μήκος Α) 37,1333 και 21,7500.
49. 1 στην Αργολίδα, 2 στην Αρκαδία, 3 στην Αχαΐα και 2 στην Λακωνία. Στην Μεσσηνία εκτός από την δικιά μας Ποταμιά, είναι το μετονομασμένο από το 1956 Καντίρογλι, και ένα εξαφανισμένο χωριό Potamia του τεριτορίου της Κορώνης, τοπωνύμιο τώρα στην περιοχή του χωριού Λογγά. Βλ. Γ. Πίκουλας, Λεξικό των οικισμών της Πελοποννήσου. Παλαιά και νέα τοπωνύμια, Αθήνα 2001, αρ. 3477-3487 (σσ. 392-393).
50. G-McD, αρ. 6607 (σ. 238).
51. Αυτόθι, σποραδικά καταγράφονται: ο ΑϊΘανάσης, ο ΆεΛιάς, οι Αλαταριές (αρ. 331 σ. 99), τα Αλωνάκια (αρ. 409 σ. 101), η Μυγδαλιτσα (αρ. 467 σ. 102), του Ανέμου η χούνη (αρ. 500 σ. 103), του Αράπη if αλώνι (αρ. 626 σσ. 105-106), ο Αστράς, η Ασφακόλακκα (αρ. 762 σ. 108), η Αφανόλακκα (αρ. 787 σ. 109), η Βαθιά λάκκα (αρ. 826 σ. 110), του Βενέτ? αλώνι (αρ. 982 σ. 113), το Βιγλάκι (αρ. 1012 σ. 114), η Βρομίστρα (αρ. 1198 σ. 118) [δις], του Γαϊδά τ? αλώνι (αρ. 1262 σ. 119), η Αγκορτσιά (αρ. 1548 σ. 125) η Γλαντζινούλα (αρ. 1603 σ. 126) [= οι Γλαντξινούλες (αρ. 1604 σ. 126)], τα Δέντρα (αρ. 1840 σ. 131), τα Διβάρια (αρ. 1899α σ. 132). τα Διλάγκαδα (αρ. 1906 σ. 132) [= Βλάγκαδα], στου Καρά τη λάκκα (αρ.2638 σ. 149), η Καρνά [= Καρνά το ρέμα], η Κλεφτόβιγλα, η Κολλιτσίδα (αρ. 3156 σ. 160), το Κοτρωνάκι (αρ. 3341 σ. 164), το Κοτρόνι (αρ. 3345 σ. 164) [δίς], οι Κουφάλες (αρ. 3619 σ. 171), τα Λιβάδια, η Αουπουνιά (αρ. 4178 σ. 183), η Μαγγι-ρόλακκα (αρ. 4282 σ. 185) [= η Πανηγυρόλακκα], /? Μακριά λάκκα (αρ. 4329 α 186), τα Μνηματάκια (αρ. 4838 σ. 197), του Μπέκη το κονάκι (αρ. 5141 σ. 204) [= Μπέη, το κονάκι], τα Ξεράκια (αρ. 5706 σ. 217) [= Ξερακάκια], η Ξεραπιδιά (αρ. 5709 αρ. 217), η Σικαλίστρα (αρ. 7070 σ. 249) [δίς], η Σικαλόραχη, η Σκαλίτσα (αρ. 7122 σ. 250), του Σούρμα το ρέμα (αρ. 7320 σ. 255) [= Σουλιμά το ρέμα], η Σπηλιά (αρ. 7382 σ. 256), η Στρουγγίτσα (αρ. 7557 σ. 260), του Ταούταγα, η Φτέρη (αρ. 8318 σ. 277) και η Ψαρόλακκα (αρ. 6836 σ. 284) [= Ψαρνόλακκα]. Ακόμη να προστεθούν: στ' Αγληγοριάνου, οι Αλουπό-τρυπες, η Απάνου βρύση, οι Απιδούλες, στου Βούρλα τη σκιά, η Βρύση, στα Ζουνάρια στο βύθισμα, το Κακοσκάλι, το Καμπανιστό, στο Κεφαλόβρυσο το ρέμα, τα Κλήματα, Κρεμμυδίστρα η, το Αεντεβάρι, η Αιτρίβα, το Μαυροκούτσουρο, το Μισοδέντρι, το Ξυλογιόφυρο, ο Παλιόλαζος, τα Πετράλωνα, η Πλάκα, το Πουρναράκι, το Ρογκάκι, στη Σαπέρ' λακ-κούλα, ο Σκοτωμένος άνθρωπος, το Σουρτοδιάσελο, στα Σπαρτούλια τ' αλώνι, στη Συκούλα το ρέμα, το Τροκάλυβο, το Τροχαλάκι, η Φουσκωτή λάκκα, στις Ψηλές αριές, στο Ψηλό σφεντάμι (κύριος πληροφοριοδότης μου ήταν ο ποταμίτης Γεώργιος Ι. Αναστασόπουλος, 74 ετών. που τώρα κατοικεί στον Πΰργο Τριφυλίας).
52. Β. Παναγιωτόπουλος, Πληθυσμός κα\ οικισμοί της Πελοποννήσου (13ος-18ος αιώνας), Αθήνα 1985 (και ανατ. 1987), σ. 227 αρ. 60" Σ. Λάμπρος, Απογραφή τοϋ νομοϋ Μεθώνης έπι Βενετών, Αελτίον της Ιστορικής κα\ Εθνολογικής Εταιρείας τήςΈλλάδος, τ. 2 (1885), σ. 704 αρ. 138• Δ. Πετρόπουλος, Χωριά και κωμοπόλεις τοϋ άλλοτε νομοϋ Μεθώνης, Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά, τ. 5 (1961), σ. 61.
53. Κ. Ντόκος, Ή εν Πελοποννήσω εκκλησιαστική περιουσία κατά την περίοδον της Β' Ενετοκρατίας, Byzantinisch-Neugriechische Jahrbucher, τ. 21 (1976), σ. 134.
54.    Αυτόθι, τ. 22 (1985), σ. 346.
55. Αναλυτικά κατά ηλικίες. Άνδρες: 8 άτομα (1-16 ετών), 10 (16-30), 4 (30-40) και 2 γέροντες• γυναίκες: 12 (1-16), 9 (16-30), 2 (30-40), 1 (40-50) και 3 γερόντισσες. Βλ. Παναγιωτόπουλος, Πληθυσμός (όπ. σημ. 52), σ. 250 αρ. 16.
56. Κ. Ντόκος, Breve descrittione del regno di Morea. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο; Έφα καϊ Έσπέρια, τ. 1 (1993), σ. 115.
57. Πρβλ. J. Bennet, J. Davis και F. Zarinebaf-Shahr, Pylos Regional Archaeological Project, Part III: Sir William Gell's Itinerary in the Pylia and Regional Landscapes in the Morea in the Second Ottoman Period, Hesperia, τ. 69/3 (2000) [= PRAP III], σ. 343 σημ. Ι.
58. 1 doniim = 919 τ.μ., βλ. Σ. Άσδραχάς, Μηχανισμοί της αγροτικής οικονομίας στην Τουρκοκρατία (ΙΚ-ΙΣΤ'αιώνας), Αθήνα 1978, σ. 42.
59. Την πληροφορία οφείλω στον κΰριο Jack Davis.
60. Φ. Πουκεβίλ, Ταξίδι στην Ελλάδα, Πελοπόννησος, μτφρ. Ν. Μολφέτα, Αθήνα 1997, σ. 443.
61.    Παναγιωτόπουλος, Μεσσηνίας ιστορικογεωγραφικά (όπ. σημ. 3), σ. 14 σημ. 30-31.
62.    Μ. Χουλιαράκης, Γεωγραφική, Διοικητική καϊ Πληθυσμιακή Έξέλιξις της Ελλάδος (1821-1971), τ. 1Α. Αθήνα 1973, σ. 33.
63.    ΚΕΔΚΕ., Στοιχεία συστάσεως καϊ εξελίξεως των δήμων καϊ κοινοτήτοιν. Νομός Μεσσηνία::, τ. 35, Αθήνα 1962, σσ. 524-525.
64.    Παναγιωτόπουλος, Μεσσηνίας ιστορικογεωγραφικά (όπ. σημ. 3), σσ. 80-81 πίν. 7α,β αρ. 2.
65.    Αυτόθι, σ. 85 πίν. 11 αρ. 2.
67. Ένα δεδομένο για το μέγεθος ενός οικισμού, μεγαλύτερης διάρκειας από αυτό του πληθυσμού, είναι ο συνολικός αριθμός κτισμάτων. Υποθέσαμε ότι το έτος 1896 (136 άτομα) θα υπήρχαν 23 σπίτια, όσα και σήμερα, με μια καθαρή επι¬φάνεια ανωγείου 49,24 τ.μ. ανά σπίτι που βρήκαμε πιο πάνω, έχουμε 49,24x23-;-136= 8,33 τ.μ. χρηστικής επιφάνειας ανά άτομο.
68.    Τ. βαν Αντελ και Κ. Ράνελς, Αρχαιολογία χωρίς σκαπάνη. Η περίπτωση της Νότιας Αργολίδας, μτφρ. Ε. Σαχπέρο-γλου και Ε. Σταμπόγλη, Αθήνα 2002, σ. 34.
69.    Μ ΜΕ, σσ. 264-321.