ΟΙΚΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΤΩΝ ΚΟΝΤΟΒΟΥΝΙΩΝ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ: Αετ = Αετού, Αν = Ανδρούσης/ Andrusa, Αρ = Αρκαδίας/ Arkadia, Αρστ = Αριστομένους, Βελ = Βελύρας, Εμπλ = Εμπλακίων/ Emblakika, Κ = ΚοντοΒούνια,
Μ = Μεθώνης/ Modon, Ν = Ναβαρίνου/ Navarin, Τομ = Τομέως, Τριπ = Τριπύλης, Υαμ =Ύαμίας, Φλεσ = Φλεσιάδος, Χρ = Χριστιανουπόλεως, χαλ = χαλασμένες.

α/α	1704		1815		1829		1836
	Pacifico/Alberghetti	Territorio	Pouqueville	Καζάς/ Βιλαέτι	Expedition Scientifique de Moree	Καζάς/ Βιλαέτι	Πρώτη επίσημη εμφάνιση μετά από την ίδρυση του νεοελληνι­κού κράτους	Δήμος
1	Saprichi	Ap	Sapriki	ΑοίΚΙ	Sapriki	Ap	Σαμπρίκι	Φλεσ
2	Potamia	Ap	Potamia	Ap(K)	Potamia	Ap	Ποταμιά	Φλεσ
3	Vristia	Ap	Veristia	Ap(K)	Verestia	AP	Βέρε στια	Φλεσ
4	Pedemeno	Ap	Pedemanon	Ap(K)	Pedemenou	Ap	Πεδεμένου	Φλεσ
5	Alicondouzi	Ap	Alicondouri	Ap(K)	Alikondousi	Ap	Αλικοντοϋζι	Φλεσ
6	Magli	Ap	Khali	Ap(K)	Mali	Ap	Μαλή	Τριπ
7
8	Endecada	Ap	Leudecassa	Ap(K)	Ledekada	AP	Λεντεκάδα	Τριπ
9	Rastepulo	AP	Raphtopoulou	Ap(K)	Phaphtopoulou	Ap	Ραφτόπουλον	Τριπ
10	Assutena	Ap	Assoutena	Ap(K)	Asoutena	Ap	Ασούντενα	Τριπ
1 1	Licudes	Ap	Lycoudessi	Ap(K)	Lykoudesi	Ap	Λυκουδέσι	Τριπ
12	Cloqni	Ap	Cloni	Ap(K)	Kloni	Ap	Κλονί	Τριπ
13	Tripizza	Ap	Trisselou	Ap(K)	Trypila	AP	Μυτύλα	Τριπ
14
15			Lauzunatou	Ap(K)	Landzonato	Ap	Λαντσανάτου	Τριπ
16			Caloqeressi	Ap(K)	Kaloqeresi	Ap	Καλογερέση	Τριπ
17	Sella	Ap	Lela	Ap(K)	Sela	Ap	Σελά	Τριπ
18	Lesouiti/ Lescouiti	Ap	Lessoviti	Ap	Lesoviti	AP	ΛεσοΒίτι	Τριπ
19	Calo pedi	Ap
20	Sarachinada	AP	Sarakinada	Ap(K)	Sarakinada	Ap	Σαρακινάδα	Αετ
21	Varilambi	Ap	Varibopi	Ap(K)	Varybopi	AP	Βαρυμπόηι	Αετ
22			Mariaki	Ν	Maniaki	Ν	Μανιάκι
23	Condagoqni	Μ			Londoqoni	Αν	Κοντογόνι
24
25	Vutena	AP	Vatena	Ap(K)	Voutena	Ap	Βάτε ν α	Τομ
26
27	Machiera	Ap	Kachrcna/ Micrena	Ap(K)/N	Makrena	Ap	Μάκρενοι	Τομ
28	Papa Giorqi	AP
29	Caluazzo	Μ			Khalvatso	Av	ΧαλΒάτσου	Τομ
30	Colucada	Μ			Goulikada	Av	Κουλουκάδα	Τομ
31	Lanqada	Μ
32					Zapandi	Av	Ζαπάντε	Αρστ
33	Polizi	Μ			Poulitsi	Εμπλ	Πουλήτσι	Υαμ
34	Rados	Μ			Rhadou	Εμπλ	Ρόδου	Υαμ
35	Draina	Αν			Draina	Αν	Δράϊνα	Υαμ
36	Saracari	Αν			Xerokasi	Εμπλ	Ξηροκάση	Υαμ
37	Chiniqu	Αν			Kyniqou	Αν	Κυνηγού	Υαμ
38	Zaqarena	Αν			Zaqarina	Αν	Ζαγάρενα	Υαμ
39	Chiefalonizzi	Αν			Kephalinou	Αν	Κεφαλινού	Βελ
40			Limni	Ap(K)	Loumi	Αρ	Λούμη	Βελ
41	Crissafa	Αρ	Chrissasou	AoflO	Khrysova	ΑΡ	ΧρύσοΒα	Βελ

Πίνακας 6β. Τύποι τοπωνυμιών στις νεότερες πηγές 1704-1836

Να, λοιπόν, ένα ενδεικτικό παράδειγμα για το χωριό Ταυτόπλον (Χ 9) από έγ­γραφο με ημερομηνία 9 Ιανουαρίου 1699, γραμμένο απ' τον Άγιο Αθανάσιο μητροπολίτη Χριστιανουπόλεως:

έκλησία τοϋ 'Αγίου Θεοδώρον σκεπασμένη./ Μέσα εις το χωρίον, έκλησία τον Αγίου Νικολάον. χαλασμένη./ Εις την Χαμαρίτζα, έκλησία της Αγίας Μαρηνης βολική παλαιομονάστηρο²⁴⁸./ εκεί δπον θάπτονται έκλησία τον Άγίον Βασιλείον ολίγον σκεπασμένη./ άλλη έκλησία τον Αγίον Νικολάον. χαλασμένη./ της Αγίας Παρασκευής ομοίως./ της Πα­ναγίας ομοίως./ άλλη τον Αγίον Ιωάννου ομοίως./ άλλη τον Αγίον Ανδρέου, ομοίως./ άλλη τοϋ Αγίου Αθανασίου, εις την Χαμαρίτζα, ομοίως./ Εις τόχορίον έκλησία τοϋ Ταξιάρχου, ομοίως./ Εις το Παλαιό-καστρον, τοϋ Αγίου Γεωργίου ομοίως./ άλλη τοϋ Αγίου Δημητρίου ομοίως./εις τοϋ Ταυτόπλου, της Παναγίας, ομοίως./ Εις το βουνό απά­νω, έκλησία τοϋ Αγίου Ήλήου, και άλλες έκλησίαις 2 χαλασμέναις²⁴⁹.

Με το ίδιο ύφος περιγράφει 27 εκκλησίες στη Λεντεκάδα (Χ 8), από τις οποίες οι 24 ήταν χαλασμένες, 25 στου Σελά (Χ 17), όπου 23 χαλασμένες κ.λπ. Ο Ανδρούσης Παρθένιος, με τη σειρά του, στην επισκοπή του οποίου υπάγο­νταν τα περισσότερα απ' τα χωριά της μελέτης μας (24), λιγότερο αναλυτικός από τον Αγιο Αθανάσιο σημειώνει:

Εις το χωρίον Καλογερέση (Χ 16) είναι ναός τοϋ Αγίου Νικολάου και είναι και χαλασμέναις 20...

Εις το χωρίον Λαγάδα (Χ 31), είναι ναός τοϋ Αγίου Έμελιανοϋ. είναι και χαλασμέναις 9²⁵⁰,

και ούτω καθ' εξής. Τα έγγραφα επιτρέπουν να σχηματίσουμε καλή εικόνα της εκκλησιαστικής διαίρεσης κατά τον 17ο αιώνα και της μνημειακής τοπογρα­φίας στην περιοχή. Είναι σαφές ότι αυτά τα χωριά είχαν κάποτε μεγάλη οικι­στική ανάπτυξη και ιστορικό παρελθόν που έφτανε τουλάχιστον στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα. «Ένας κόσμος αγνοημένος βασιλεύει εδώ»²⁵¹. Η έρευνα εντοπισμού, η αναλυτική μελέτη και χρονολόγηση αυτών των άγνωστων μνη­μείων της πρώιμης Τουρκοκρατίας, θα ερμηνεύσει πιστεύω κάποτε την οικιστι­κή ιστορία κάποιων από τα χωριά και θα καταδείξει τη φύση της βυζαντινής οικοδομικής συνέχειας, αλλά και το μέγεθος της ευημερίας των χριστιανών της υπαίθρου, κατά τον 16ο αιώνα.

Ακολουθεί χρονολογικά η αξιόπιστη και καλής ποιότητος απογραφή του προνοητή Francesco Grimani για το έτος 1700²⁵². Για το 1704 έχουμε την ανα­γραφή (notizia) των χωριών της Πελοποννήσου που συνέταξε ο Giusto Alberg-hetti και που συνοδεύει τη δεύτερη έκδοση βιβλίου του Pier' Antonio Pacifico στο ποίο περιγράφει τον Μοριά²⁵³. Η τελευταία επανέκδοση του καταλόγου έγινε πρόσφατα επίσης από τον Κωνσταντίνο Ντόκο²⁵⁴.