ΑΓΡΟΙ ΚΑΙ ΔΑΣΗ

Η υπόθεση Δασικοί Χάρτες που είδε πρόσφατα το φως της δημοσιότητας και δικαίως έχει αναστατώσει εμάς τους αγρότες, αλλά και κάθε ιδιοκτήτη αγροτεμαχίων, έχει τρεις διαστάσεις
Πολιτική. Διότι το δασολόγιο ως μέρος του κτηματολογίου θα έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί εδώ και δεκαετίες, πολύ δε περισσότερο όταν η πολιτεία έχει χρηματοδοτηθεί γι αυτό από τα κοινοτικά πλαίσια. Αυτός είναι και ο λόγος που το κτηματολόγιο εμπλέκεται με το μνημόνιο, ως υποχρέωση του ελληνικού κράτους και γι αυτό ένα τόσο σοβαρό θέμα, εξαιτίας του οποίου αμφισβητούνται περιουσίες και κόποι γενεών, κινδυνεύει να “κλείσει” με διαδικασίες κατεπείγουσες και συνοπτικές. Η σύνταξη λοιπόν του δασολογίου είναι απαραίτητη ώστε να οριοθετηθούν και να προστατευθούν τα δάση, αλλά και να σταματήσει το καθεστώς της ασάφειας με το οποίο κάποιοι επιτήδειοι έκαναν ΄΄μπίζνες΄΄. Αποτελεί όμως αναγκαία συνθήκη να συνταχθεί το δασολόγιο με τρόπο δίκαιο, όπως ταιριάζει σ΄ ένα κράτος που θέλει να είναι σύγχρονο και να σέβεται τους πολίτες του.

Κοινωνική-οικονομική. Δυστυχώς όμως απ΄ ότι φαίνεται η δικαιοσύνη δεν κατοικεί πλέον εδώ και έτσι το ΄΄μάρμαρο΄΄ της αναποτελεσματικότητας, όπως συμβαίνει πάντα σ΄ αυτή τη χώρα, καλούνται να πληρώσουν οι “συνήθεις ύποπτοι”, οι πολίτες, και συγκεκριμένα οι αγρότες και οι ιδιοκτήτες αγροτικών εκτάσεων. Οι οποίοι δεν θα πληρώσουν μόνο τα εισπρακτικά παράβολα των ενστάσεων, αλλά και διάφορους επαγγελματίες ως συμβούλους, μηχανικούς, δικηγόρους, δασολόγους κτλ.
Ηθική. Διότι ξαφνικά το σύνολο σχεδόν των καλλιεργητών της χώρας απέκτησαν προβλήματα με το δασαρχείο, χωρίς να έχουν στην πλειοψηφία τους απολύτως καμία ευθύνη για την εξέλιξη αυτή. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις αγροτεμάχια που περνούν από γενιά σε γενιά ως γονικές παροχές, ή που αγοράστηκαν με δάνειο από την ΑΤΕ και ακολουθούνται από σειρά συμβολαίων, βρέθηκαν σήμερα εν μέρει ή εξ ολοκλήρου να είναι δασικές εκτάσεις με βάση αεροφωτογραφίες του 1945, και οι ιδιοκτήτες τους να απειλούνται με κατασχέσεις ή με εξαγορά και μάλιστα με αξίες διόλου ευκαταφρόνητες! 
Προσπαθώντας ψύχραιμα να εντοπίσω την αιτία του προβλήματος κατέληξα ότι είναι η ίδια η αφετηρία του νόμου, δηλαδή οι αεροφωτογραφίες του 1945, με την ομολογουμένως μειωμένη ευκρίνεια και την εκ των πραγμάτων ανάγκη ερμηνείας από εμπειρογνώμονες, για το αν μια έκταση ήταν τότε δασική ή αγροτική καλλιεργούμενη. Και, όπου μπαίνει η κρίση εμπειρογνωμόνων, μπαίνει και η ένσταση κατά της κρίσης, σε δουλειά να βρισκόμαστε, παράβολα και συμβούλους λεφτά να έχουμε να πληρώνουμε.
Όμως το να συγκρίνουμε έναν αγρό του 1945 με έναν σημερινό, είναι σαν να συγκρίνουμε ένα κάρο με ένα αυτοκίνητο. Από μακριά ίσως έχουν κάποιες ομοιότητες, από κοντά όμως η μόνη ομοιότητα είναι οι τροχοί. Έχοντας την τύχη να διατηρώ μνήμες από τη δεκαετία του 1970, αλλά και έχοντας ακούσει διηγήσεις από παλαιότερες εποχές, αυτό που ξέρω είναι ότι αν εξαιρέσει κανείς τις σταφίδες και τ΄ αμπέλια - που τα περισσότερα σκάπτονταν χειρονακτικά με αξίνες, οι υπόλοιποι αγροί που ήταν κοντά ή γειτνίαζαν με δασικές εκτάσεις στην εμφάνιση δεν απείχαν πολύ απ΄ αυτές. Η εικόνα των αγρών που έχουμε σήμερα είναι αποτέλεσμα της εκτεταμένης χρήσης μηχανημάτων και χημικών ζιζανιοκτόνων αφενός και αφετέρου της επαγγελματικής μορφής που έχει πάρει η γεωργία σήμερα. Τα μέσα αυτά εκείνη την εποχή ήταν εντελώς ανύπαρκτα. Ακόμα και οι ελιές περισσότερο με δασικά δένδρα έμοιαζαν, εφόσον το συστηματικό κλάδεμα ήταν εξαιρετικά περιορισμένη καλλιεργητική πρακτική, λόγω έλλειψης μηχανικών μέσων, σε πλήρη αντίθεση με αυτά που ισχύουν σήμερα.
Η εικόνα των χωραφιών άρχισε σιγά-σιγά να αλλάζει με την εμφάνιση των μηχανημάτων και των χημικών ζιζανιοκτόνων, δηλαδή στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Έτσι άλλωστε δόθηκε η δυνατότητα στη γεωργία να πάρει μπρος, να εξελίσσεται, να αναπτύσσει την παραγωγικότητά της και έτσι ανακόπηκε κάπως και το ρεύμα της φυγής προς τις μεγάλες πόλεις, όταν με τη νέα της μορφή η γεωργία μπορούσε πλέον να θρέψει τους απασχολούμενους σε αυτή. Με τη χρήση μηχανημάτων κυρίως, τα παλιά μπογάζια (μονοπάτια) έγιναν δρόμοι, τα χωράφια καθαρίστηκαν και διαμορφώθηκαν, απέκτησαν πρόσβαση, φυτεύτηκαν, καλλιεργήθηκαν και έτσι σήμερα μπορούμε να μιλάμε για μια γεωργία βιώσιμη, με τα προβλήματά της βέβαια, που απ΄ ότι φαίνεται πάμε να τα αυξήσουμε αντί να τα μειώσουμε. Αν δεν είχε ακολουθηθεί αυτός ο δρόμος δεν θα φθάναμε σε παραγωγή 60.000 τόνων ελαιολάδου στο Νομό, με πληθυσμό που που δεν είναι ούτε ο μισός του 1945, αλλά πολύ μικρότερη, πράγμα που σημαίνει ότι και άλλοι κάτοικοι σε παραγωγική ηλικία θα έπαιρναν το δρόμο για τις μεγάλες πόλεις. Είναι όμως δυνατόν να θέλουμε μια τέτοια εξέλιξη;
Αν γυρίσουμε πίσω στο 1945, θα διαπιστώσουμε ότι τα πράγματα ήταν τουλάχιστον τραγικά. Η χώρα μόλις είχε βγει από την γερμανική κατοχή και έμπαινε στην περιπέτεια του εμφυλίου. Συνεπώς ύστερα από 4 χρόνια πολέμου δεν μπορούμε να μιλάμε για άσκηση γεωργίας, διότι καταρχήν είχε καταρρεύσει το εμπόριο και οι κάτοικοι της υπαίθρου περιορίζονταν σε μια υποτυπώδη και με τεράστιες δυσκολίες αυτάρκεια. Μπορεί οι κάτοικοι της υπαίθρου να μην πλήρωσαν το τίμημα της πείνας των αστικών περιοχών αλλά οι στερήσεις και ο φόβος κυριαρχούσαν παντού ενώ απουσίαζαν τα κίνητρα και οι συνθήκες για μεθοδική καλλιέργεια. Όσον αφορά τα αγροτικά εργαλεία, η ξεχασμένη σήμερα αξίνα ήταν τότε εργαλείο που απαιτούσε διαθέσιμους “πόρους” και αποτελούσε “επένδυση”. Με την γεωργία σ’ αυτή την κατάσταση το δάσος ως ζωντανός οργανισμός είχε αρχίσει να επεκτείνεται ανεμπόδιστα προς τους αγρούς. Με απλά λόγια την στιγμή που ελήφθησαν οι αεροφωτογραφίες του 1945 τα περισσότερα χωράφια ήταν περισσότερο ή λιγότερο λογκωμένα για τους λόγους που προαναφέραμε.
Με βάση τα παραπάνω λοιπόν είναι τουλάχιστον αδικία για τη σημερινή μορφή της γεωργίας και για τους ανθρώπους που την ασκούν, να λαμβάνονται ως βάση σύγκρισης με τις αεροφωτογραφίες του 2007, οι αεροφωτογραφίες του 1945! Κατά ομολογία μάλιστα των δασικών υπαλλήλων ακόμα και σταφιδάμπελοι ερμηνεύτηκαν ως δασικές εκτάσεις και καλούνται τώρα οι ιδιοκτήτες να καταθέσουν αντιρρήσεις, πληρώνοντας το βαρύ και σαφέστατα εισπρακτικού χαρακτήρα παράβολο. Ότι μαυρίζει λοιπόν στις φωτογραφίες δεν είναι δάσος…..
Μια άλλη παράμετρος που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι ότι από το 1945 έως σήμερα, η αναλογία της έκτασης δασών προς την έκταση αγρών αυξήθηκε και μάλιστα με μεγάλη διαφορά! Κι αυτό οφείλεται στην εγκατάλειψη των ορεινών χωριών και οικισμών με άμεσο αποτέλεσμα την εγκατάλειψη των χωραφιών, ως θλιβερό επακόλουθο μιας Ελλάδας που επέλεξε την υδροκέφαλη αστικοποίηση από την ισορροπημένη ανάπτυξη περιφερειακών πόλεων και βιώσιμων αγροτικών κωμοπόλεων και χωριών στα βουνά και στους κάμπους της. Μπορεί λοιπόν στις πεδινές περιοχές να επεκτάθηκαν τα χωράφια προς το δάσος, όπως είναι λογικό και αναμενόμενο, αλλά στις ορεινές έγινε ακριβώς το αντίθετο! Και έτσι η Μεσσηνία έχει σήμερα περισσότερα δάση από το 1945! Τέλος και η ελαιοκαλλιέργεια σήμερα που καλώς ή κακώς αποτελεί μονοκαλλιέργεια, ένα είδος δάσους είναι. Από επιστημονικές έρευνες στην περιοχή της Ομάδας παραγωγών Νηλέας (Πρόγραμμα LIFE09 ENV/GR/000302 SAGE 10) προέκυψε ότι στο έδαφος των ελαιώνων συμβιώνουν πάνω από εβδομήντα διαφορετικά είδη φυτών, παράλληλα με μία διόλου ευκαταφρόνητη πανίδα που περιλαμβάνει ένα πλήθος υπάρξεων του ζωικού βασιλείου.
Συνεπώς για να βρεθεί λύση επιβάλλεται:
1. Να μη ληφθούν υπόψη οι αεροφωτογραφίες του 1945 αλλά ακόμα και αν ληφθούν θα πρέπει να έχουν απλώς συμβουλευτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεσμευτικό.
2. Σε μια εποχή που όλοι συμφωνούν στην σπουδαιότητα του πρωτογενούς τομέα και στην αντοχή που επιδεικνύει μέσα στην κρίση, είναι ανεπίτρεπτο αν όχι εγκληματικό να χαρακτηριστεί δάσος ακόμα και ένα στρέμμα καλλιεργούμενης έκτασης δηλωμένης στο ΟΣΔΕ. Συνεπώς αυτή θα πρέπει να είναι η αφετηρία. Ας ξεκινήσει σήμερα το μέλλον, με τις σημερινές αεροφωτογραφίες και ας απομονωθούν μόνο οι δασικές καταπατήσεις.
3. Άμεση νομοθετική ρύθμιση που να προβλέπει τον αποχαρακτηρισμό τμημάτων αγροτεμαχίων που φαίνονται ως δάση (περίπτωση ΔΑ), αν το ποσοστό τους επί του συνολικού εμβαδού δεν υπερβαίνει ένα εύλογο όριο (πχ το 20% του συνολικού εμβαδού). Εννοείται ότι το σύνολο του αγροτεμαχίου θα πρέπει να έχει δηλωθεί στο ΟΣΔΕ. Με μια τέτοια νομοθετική ρύθμιση ένα πολύ μεγάλο μέρος αγροτών θα απαλλαγεί από την υποχρέωση υποβολής ενστάσεων, άρα οικονομικών καταβολών για παράβολα, συμβούλους κτλ και ταυτόχρονα θα μειωθεί δραστικά ο όγκος του προβλήματος, εφόσον η παραπάνω κατηγορία αγροτεμαχίων είναι η συνηθέστερη περίπτωση.
4. Στις περιπτώσεις ΑΔ (αγροί που έγιναν δασικές εκτάσεις λόγω εγκατάλειψης) να αποδοθούν σε ιδιοκτήτες κατοίκους των περιοχών αυτών που θα το αιτηθούν με προτεραιότητα στους νέους αγρότες.
5. Να μειωθούν δραστικά τα πολύ υψηλά παράβολα των αντιρρήσεων τα οποία προφανέστατα έχουν εισπρακτικό και αποθαρρυντικό σκοπό. (Παρότι ανακοινώθηκε μείωση ο εισπρακτικός και αποθαρρυντικός χαρακτήρας των παραβόλων παραμένει).
Λύσεις πάντα υπάρχουν, αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση για να εξευρεθούν λύσεις που σέβονται και δεν αδικούν τον πολίτη.