Σταματήστε τη παιδική εργασία

Φωτογραφίες από παιδική εργασία σε προβολή διαφανειών. Χρειάζεται PowerPoint για να τις δείτε.

Δείτε τις διαφάνειες...

Σήμερα ο παιδικός πληθυσμός συναντάται στον εργασιακό χώρο των υποανάπτυκτων και ανεπτυγμένων χωρών, να εργάζεται μαζί με τους ενηλίκους: σε σκληρές και ανθυγιεινές εργασίες. Στις φυτείες, όπου πολλές φορές εργάζονται αναγκαστικά (Σαν Σαλβαδόρ). Σε εργοστάσια ταπητουργίας όπου τα παιδιά κάθονται γονατιστά για ώρες στοιβαγμένα σε στενούς χώρους για να υφαίνουν τα «ωραιότερα» χαλιά του κόσμου (Ινδία, Πακιστάν). Σε βυρσοδεψεία, όπως στην Αίγυπτο, τα περισσότερα παιδιά εργάζονται πάνω από 8 ώρες την ημέρα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες ο αριθμός φθάνει τα 5,5 εκατομμύρια, ενώ στην Ελλάδα οι ανήλικα εργαζόμενοι ξεπερνούν τις 15.000.

Τα παραπάνω στατιστικά στοιχεία είναι ενδεικτικά μόνο, της έκτασης που λαμβάνει το φαινόμενο «παιδική εργασία» στις μέρες μας.
Σύμφωνα, μάλιστα με έκθεση της Unicef το 1996, 250 εκατομμύρια παιδιά εργάζονται ανά τον κόσμο. Η έκθεση επισημαίνει ότι τα περισσότερα από τα παιδιά αυτά είναι ηλικίας από 5 έως 14 ετών και απασχολούνται σε συνθήκες άκρως βλαβερές για την υγεία τους και την ανάπτυξή τους.
Βέβαια, το φαινόμενο της παιδικής εργασίας δεν είναι ένα πρωτοεμφανιζόμενο πρόβλημα, αφού απασχόλησε την διεθνή κοινότητα από το τέλος του A΄ παγκoσμίου πολέμου. Ηδη από το 1919 με την πρώτη διεθνή σύμβαση για την παιδική εργασία, καθιερώθηκε το 14ο έτος ως ελάχιστη ηλικία πρόσληψης παιδιών στην βιομηχανία. Ακολούθησε μια σειρά συμβάσεων για την νομική προστασία των παιδιών κι ενδεικτικά αναφέρουμε την σύμβαση του 1973 που απαγορεύει την παιδική εργασία πριν την συμπλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης - και όχι κάτω των 15 ετών -. Η σύνδεση μεταξύ των δικαιωμάτων του παιδιού και της επιβίωσης και ανάπτυξής του, επιτεύχθηκε με την Σύμβαση των δικαιωμάτων του παιδιού το 1989, που επικυρώθηκε από 187 κράτη.Τα - συμβαλλόμενα στη Σύμβαση - κράτη έχοντας υπόψη τους την Διακήρυξη της Γενεύης του 1924 για τα δικαιώματα του παιδιού αναγνωρίζουν ως παιδί (άρθρο 1) «κάθε ανθρώπινο ον μικρότερο των δεκαοκτώ ετών, εκτός εάν η ενηλικίωση επέρχεται νωρίτερα, σύμφωνα με την ισχύουσα για το παιδί νομοθεσία». Στο άρθρο 32 της ίδιας Σύμβασης αναγνωρίζεται το δικαίωμα του παιδιού να προστατεύεται από την οικονομική εκμετάλλευση και από την εκτέλεση οποιασδήποτε εργασίας που ενέχει κινδύνους ή που μπορεί να βλάψει την υγεία του ή τη σωματική, πνευματική, ψυχική, ηθική ή κοινωνική του ανάπτυξη.

Η Σύμβαση καλεί τα κράτη μέλη:

α. να ορίζουν ένα κατώτατο όριο ή κατώτατα όρια ηλικίας για την είσοδο στην επαγγελματική απασχόληση.
β. να προβλέπουν μια κατάλληλη ρύθμιση των ωραρίων και των συνθηκών εργασίας.
γ. να προβλέπουν κατάλληλες ποινές και άλλες κυρώσεις για να εξασφαλίσουν την αποτελεσματική εφαρμογή του παρόντος άρθρου.

Την παραπάνω σύμβαση ακολούθησε η έκθεση της Unicef «Η κατάσταση των παιδιών του κόσμου - 1996 για την οποία έγινε λόγος στην αρχή της μελέτης μας. Η Unicef επισημαίνει το υψηλό ποσοστό των παιδιών που εργάζονται σε ανεπτυγμένες χώρες και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι εργοδότες προτιμούν να προσλαμβάνουν παιδιά διότι μπορούν να τα εκμεταλλευτούν πιο εύκολα (πίνακας 1).Από τον Οκτώβρη του 1997, στη διάσκεψη που οργανώθηκε στο Οσλο της Νορβηγίας - από το Υπουργείο εξωτερικής βοήθειας της χώρας - αποφασίστηκε η προώθηση διεθνούς σύμβασης κατά της παιδικής εργασίας μέσα στο 1998.Εναν από τους «αρχαιότερους» μύθους όσον αφορά την παιδική εργασία καταρρίπτουν τα στατιστικά στοιχεία που δόθηκαν στη διάσκεψη του Οσλο, ότι δηλαδή αυτού του είδους η εργασία είναι «προνόμιο» μόνο των φτωχών κρατών, ότι είναι αναπόφευκτη στις εξαιρετικά φτωχές οικογένειες, ότι τα περισσότερα παιδιά εργάζονται σε εξαγωγικές βιομηχανίες κάτι που μπορεί να αλλάξει μέσω κυρώσεων μποϋκοτάζ και διεθνών κοινωνικών ρήτρων.Σύμφωνα, λοιπόν, με τα παραπάνω στοιχεία, 800.000 παιδιά εργάζονται στην Γερμανία, ενώ στη Γαλλία το φαινόμενο αναπτύσσεται στα πλαίσια της επαγγελματικής κατάρτισης και της σύνδεσης της εκπαίδευσης με την παραγωγή. Μόνο στην περιοχή του Παρισιού, μέσα σε ένα χρόνο 1.600.000 ώρες εργασίας προέρχονταν από παιδική εργασία. Τέλος, Μεξικανάκια εργάζονται σε φάρμες στην πολιτεία της Νέας Υόρκης.Η έρευνα καταλήγει στη διαπίστωση, ότι στις περισσότερες περιπτώσεις τα παιδιά εργάζονται επειδή ο εργοδότης ή ο γονέας επωφελείται από το φθηνό εργατικό κόστος. Και σε αντίθεση με την κοινή αντίληψη....λιγότερο από το 5% τω παιδιών εργάζονται σε εξαγωγικές βιομηχανίες. Αν παρατηρήσουμε τον χάρτη, θα συμπεράνουμε ότι το πρόβλημα των ανήλικων εργαζομένων είναι διεθνούς εμβέλειας. Οι αποκλίσεις, ωστόσο, των «επίσημων» αριθμών για τα εργαζόμενα παιδιά δημιουργούν το εξής ερώτημα: «Σχετίζεται η ένταση του φαινομένου, μόνο με την οικονομική ανάπτυξη κάθε χώρας ή είναι απόρροια και άλλων παραγόντων;»Η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα δεν είναι τόσο απλή και μονοσήμαντη. Για να απαντήσουμε στο ερώτημα θα πρέπει να εξετάσουμε - ενδεικτικά - χώρες με διαφορετική οικονομική κατάσταση: την Ελλάδα, το Πακιστάν, καθώς και ανεπτυγμένες βιομηχανικά χώρες.

1. Η παιδική εργασία στην Ελλάδα

Σύμφωνα με την έρευνα της Unicef η Ελλάδα κατατάσσεται στις αναπτυσσόμενες χώρες που εφαρμόζουν «ελλιπή και ανεπαρκή» μέτρα για την προστασία της μητρότητας και του παιδιού.
Τη διατύπωση αυτή, της Unicef, επαληθεύουν και τα δεδομένα της ελληνικής πραγματικότητας. Τεράστιο είναι το πρόβλημα της προστασίας του παιδιού στη χώρα μας. Αναφορικά με τη νομική κατοχύρωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων παιδιών, ελάχιστες φορές ισχύει. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία, τα δικαιώματα των ανήλικων εργαζομένων...καταπατώνται καθότι δεν εφαρμόζεται η ελληνική νομοθεσία που αφορά την απασχόληση των νέων.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των νεαρών απασχολούμενων που καταγράφηκε το 1996 (225 παιδιά ηλικίας 14 ετών και 9.210 νέοι 15-19 ετών στη Θεσσαλονίκη, 4.316 και 118.101 σε ολόκληρη τη χώρα) δεν απολαμβάνει τα εργασιακά του δικαιώματα και πέφτει θύμα εκμετάλλευσης κυρίως σε θέματα ωραρίου, συνθηκών εργασίας και ασφάλισης.
Η ελληνική νομοθεσία για την εργασία ανηλίκων στηρίζεται σε διεθνείς συμβάσεις. Συγκεκριμένα με το νόμο 1182/1181 (άρθρο 10 της σύμβασης 138) η Ελλάδα αναθεώρησε τις διεθνείς συμβάσεις των ετών 1919-1965 με την έκδοση προεδρικών διαταγμάτων. Η ισχύουσα νομοθεσία για την εργασία ανηλίκων (Ν 1837/89) είναι προσαρμοσμένη στις διατάξεις της 138 διεθνούς σύμβασης εργασίας, σύμφωνα με την οποία επιτρέπεται σε παιδιά άνω των 14 ετών να εκτελούν ελαφρές εργασίες.
Οι τελευταίες προσπάθειες - για τον καθορισμό των προϋποθέσεων εργασίας των ανηλίκων - έγιναν με το σχέδιο του προεδρικού διατάγματος τον Οκτώβρη του 1997. Τις προϋποθέσεις αυτές έθεσε το υπουργείο Εργασίας μαζί με τους αρμόδιους υπουργούς, σε μια προσπάθεια συμμόρφωσης της ελληνικής νομοθεσίας στις διατάξεις 94/33/Εκ για την προστασία των νέων κατά της εργασίας.
Το σχέδιο του προεδρικού διατάγματος αφορά κάθε ανήλικο κάτω των 18 ετών ενώ ορίζει ως παιδί κάθε νέο που δεν έχει συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας του ή όποιος νέος υπόκειται ακόμα σε υποχρεωτική σχολική φοίτηση (άρθρο 1). Παράλληλα, με βάση το άρθρο 4, απαγορεύεται η εργασία των παιδιών, εκτός αυτών που έχουν συμπληρώσει το 3ο έτος της ηλικίας τους - και κατόπιν άδειας της Επιθεώρησης Εργασίας - μπορούν να εργασθούν υπό προϋποθέσεις, σε καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, διαφημιστικά προγράμματα, επιδείξεις μόδας, ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές εγγραφές (άρθρο 5).

Πέραν, όμως, των παραπάνω βασικών ορισμών και του προσδιορισμού του ορίου ηλικίας για την εισαγωγή των νέων στην αγορά εργασίας, το Π.Δ. ορίζει ακόμα ότι:

	Απαγορεύεται η υπερωριακή και νυκτερινή απασχόληση από τις 10.00 το βράδυ έως τις 6.00 το πρωί των νέων κάτω των 18 ετών.
	Το άρθρο 7 θέτει τους όρους εργασίας των νέων ανήλικων εργαζομένων. Οι νέοι προστατεύονται από τους ειδικούς κινδύνους τους οποίους διατρέχει η υγιεινή και ασφάλεια καθώς και η ανάπτυξή τους. Οι παράγοντες που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία είναι φυσικοί, βιολογικοί και χημικοί αλλά και συγκεκριμένες διαδικασίες κατά την εργασία.

Αναφορικά με τις υποχρεώσεις του εργοδότη, ο τελευταίος υποχρεούαι να λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα ώστε να εξασφαλίζεται η ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων νέων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας λαμβάνοντας υπόψη το άρθρο 7 του Π.Δ.
Ομως η νομική κατοχύρωση των ανήλικων εργαζομένων στην Ελλάδα δεν αρκεί για την αντιμετώπιση ενός φαινομένου, το οποίο - όπως φαίνεται και από την στατιστική τεκμηρίωση (πίνακας 2) - έχει πάρει επικίνδυνες διαστάσεις και «ζητά» τη δραστική αντιμετώπισή του.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ, που παρουσιάζει αναλυτικά το περιοδικό «Εργασία» του ΟΑΕΔ, εργάζεται το 0,6% των 14χρονων παιδιών, το 9,8% των νέων 15-19 χρονών και το 36,1% των νέων 20-24 χρονών. σε αυτά τα ποσοστά είναι προφανές ότι δεν αναφέρονται τα παιδιά που επικουρικά (;) εργάζονται στις οικογενειακές επιχειρήσεις, τα παιδιά των γεωργών και των κτηνοτρόφων, τα τσιγγανόπουλα και χιλιάδες άλλοι νέοι που προέρχονται από ομάδες που βρίσκονται στο οικονομικό και κοινωνικό περιθώριο.

Η συντριπτική πλειοψηφία των νέων παιδιών ηλικίας 14 χρόνων (3.053 από 4.816 συνολικά) ή ποσοστό 63,4% εργάζεται στην αγροτική παραγωγή και ακολουθεί το εμπόριο (664 νέοι), η βιομηχανία (556) και η οικοδομή (273). Αλλά στην αμέσως επόμενη (ηλικιακή) κατηγορία 15-19 χρονών, οι νέοι (22.798) εργάζονται στην γεωργία και την κτηνοτροφία και ακολουθούν οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία (16.470), στο εμπόριο (16.373), στην οικοδομή (8.857), τον τουρισμό (8.074).
Οπως φαίνεται από τα στοιχεία της ΕΣΥΕ οι νέοι, ως φτηνή και ανειδίκευτη εργατική δύναμη πραγματοποιούν τις πιο σκληρές εργασίες με αρνητικές επιπτώσεις τόσο στη σωματική τους διάπλαση και στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους, όσο και την ψυχική τους υγεία.
Από τη μια πλευρά έχουμε παιδιά 14 χρονών που εργάζονται (4.816 επισήμως) ή λίγο μεγαλύτερα (83.989 στις ηλικίες 15 έως 19) δηλαδή έχουν εισέλθει στην παραγωγή αν και θα έπρεπε να πηγαίνουν στο σχολείο ή να σπουδάσουν και από την άλλη ένας στους δύο «ώριμους» νέους, ηλικίας 25 έως 29 χρονών - δηλαδή σε μια στιγμή της ζωής τους που υποτίθεται ότι έχει ολοκληρωθεί η θεωρητική κατάρτιση και οι σπουδές τους - δεν εργάζεται.
Οι αριθμοί όμως δεν αποτυπώνουν πάντα την πραγματικότητα. Οι συντάκτες των πινάκων δεν υπολογίζουν τα παιδιά που αυτοαπασχολούνται (που ίσως είναι οι περισσότεροι) τους εργαζόμενους χωρίς βιβλιάριο εργασίας, τους εργαζόμενους σε οικογενειακές επιχειρήσεις, και τα παιδιά των οικονομικών προσφύγων, μουσουλμάνων και τσιγγάνων που είναι εκτός υπολογισμού.
Επίσης, χαρακτηριστικό είναι ότι τα τελευταία 15 χρόνια, 30.000 παιδιά δεν φοίτησαν ούτε στο δημοτικό σχολείο, ενώ 15.000 παιδιά το χρόνο εγκαταλείπουν την υποχρεωτική εκπαίδευση, και 120.000 νέοι ηλικίας 15-19 χρονών δεν ολοκλήρωσαν την βασική - στοιχειώδη εκπαίδευση παρόλο που βρίσκονταν σε σχολική ηλικία όταν αυτή θεσμοθετήθηκε ως υποχρεωτική (πίνακας 3).

Ενδιαφέρουσα και ένδειξη της μαθητικής διαρροής είναι η σύνδεσή της με την παιδική εργασία.
Σύμφωνα με την έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου το 1997, 7 στους 10 μαθητές εγκαταλείπουν το σχολείο και βρίσκουν διέξοδο σε βοηθητικές εργασίες. Η ίδια έρευνα αποκαλύπτει ότι ενώ οι διαρροές (στην υποχρεωτική εκπαίδευση) έχουν μειωθεί στο 10% περίπου από την περασμένη δεκαετία, το πρόβλημα παραμένει οξύ σε ορεινούς νομούς της κεντρικής - δυτικής ηπειρωτικής περιοχής, στα νησιά, στη Θράκη, την Κεντρική Μακεδονία και ορισμένες περιοχές της Πελοποννήσου, όπου τα παιδιά εγκαταλείπουν την εκπαίδευση για να συνεισφέρουν στο οικογενειακό εισόδημα ή να εργαστούν στον τουριστικό ή αγροτικό τομέα.
Οσον αφορά δε τους λόγους, που τους οδηγούν στην εργασία είναι η φτώχεια, οι άνισες εκπαιδευτικές δυνατότητες κατά γεωγραφική περιοχή, αρκετές φορές το αρνητικό οικογενειακό περιβάλλον καθώς και η προκατάληψη απέναντι σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες (πρόσφυγες και τσιγγάνοι) οι οποίοι λόγω των προσφάτων πολιτικών ανακατατάξεων έχουν αυξηθεί στην Ελλάδα.
Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω, εντείνει την εμφάνιση φαινομένων κοινωνικής παθογένειας μέσα στα οποία εντάσσεται και η παιδική εκμετάλλευση.
Ωστόσο αξίζει να αναφερθεί η σύσταση Ελληνικής Επιτροπής κατά της παιδικής εργασίας το καλοκαίρι του 1995 στο πλαίσιο της διεθνούς πρωτοβουλίας για την αντιμετώπιση της παιδικής εργασίας.
Οπωσδήποτε, όμως, η ελληνική κοινωνία οφείλει να αντιμετωπίσει - έστω και καθυστερημένα - τα προβλήματα που δημιουργούνται στους «νεαρούς» πολίτες της, όταν καταπατώνται τα δικαιώματά τους. Η παιδική εργασία αποτελεί, όντως, ένα σύγχρονο πρόβλημα και για τη χώρα μας και πρέπει να αντιμετωπιστεί ως τέτοιο.

2. Η παιδική εργασία στο λεγόμενο τρίτο κόσμο και σε αναπτυγμένες χώρες

2.1. Το παράδειγμα του Πακιστάν: Νομοθετικό πλαίσιο και πραγματικότητα

Η παιδική εργασία αποτελεί σημαντικό κοινωνικό πρόβλημα στο Πακιστάν. Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επικυρώνει το γεγονός, αναφέροντας ότι πάνω από 8 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 14 ετών, εργάζονται σήμερα στο Πακιστάν (1995). Ομως σήμερα ο πραγματικός αριθμός των εργαζομένων παιδιών πιθανολογείται ανάμεσα σε 2 με 19 εκατομμύρια. Σχετική έρευνα στο Πακιστάν (1990-1991) αναφέρει ότι οι ανήλικοι εργαζόμενοι από 10 έως 14 ετών φθάνουν τα 2 εκατ. Το Πακιστανικό Ινστιτούτο Οικονομικής Ανάπτυξης όμως, θεωρεί ότι ο αριθμός των 2 εκατομμυρίων δεν είναι ακριβής εξαιτίας:

1. μη αναφοράς στην παιδική εργασία επειδή είναι παράνομη και

2. δεν συμπεριλαμβάνει την εργασία παιδιών κάτω των 10 ετών

Ανεξάρτητα πάντως, από τα παραπάνω στοιχεία, είναι γεγονός, ότι εκατομμύρια παιδιά στο Πακιστάν, υποφέρουν από το σύστημα της «υποχρεωτικής» εργασίας. Μέχρι πρόσφατα τις εργασιακές σχέσεις στο Πακιστάν καθόριζε το προνόμιο του «peshgi» (αντι-πραγματικός). Οσο παρέμεναν απλήρωτα τα χρέη του «peshgi» ή έστω ένα μέρος τους, ο οφειλέτης/εργαζόμενος ήταν δεσμευμένος στον πιστωτή/εργοδότη. Σε περίπτωση ασθένειας ή θανάτου, η οικογένεια του οφειλέτη ήταν υπεύθυνη για το χρέος του, καθώς αυτό κληρονομούνταν από γενιά σε γενιά.
Οσον αφορά τα παιδιά το «peshgi», πληρώνεται από ένα γονιό ή κηδεμόνα ο οποίος μετά απαλλάσσει το παιδί από το χρέος.
Η «υποχρεωτική» εργασία των ανηλίκων έχει γίνει ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα στα καμίνια τούβλων, στα υποδηματοποιεία, στη βιομηχανία κατασκευής χαλιών, στη γεωργία και στην υφαντουργία. Μισό εκατομμύριο είναι δεσμευμένα» στην βιομηχανία κατασκευής χαλιών. μερικά από αυτά προέρχονται από το Αφγανιστάν, το Μπαγκλαντές και την Μπούρλα.
Από τον Σεπτέμβριο του 1998 απαγορεύεται η εφαρμογή του συστήματος του «peshgi». Ωστόσο, η απόφαση αυτή σταμάτησε μόνο ένα μέρος των χρεών του παρελθόντος. Η κατάργηση όμως του «peshgi» στην ουσία συντελέστηκε το 1992, με το νόμο για την υποχρεωτική εργασία που νομιμοποίησε της «banded ledor» στο Πακιστάν, καταργώντας όλα τα χρέη των εργαζομένων στους εργοδότες τους.

2.2. Νομοθεσία για την παιδική εργασία στο Πακιστάν

Στο Πακιστάν το νόμιμο όριο ηλικίας για εργασία είναι το 14ο έτος για μαγαζιά και εμπόριο, βιομηχανία, ναυτιλία και το 15ο έτος για ορυχεία και σιδηροδρομικούς σταθμούς4. Το Σύνταγμα της ισλαμικής Δημοκρατίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων και την εργασία παιδιών κάτω των 14 ετών σε οποιαδήποτε εργασία: ορυχείο ή σε οποιαδήποτε επικίνδυνη απασχόληση.
Ο νόμος για την κατάργηση της εξαναγκαστικής εργασίας καθιστά όλα τα έθιμα, τις παραδόσεις, τις πρακτικές, τα συμβόλαια ή τις συμφωνίες - που αφορούν την εξαναγκαστική εργασία - επικίνδυνα και παράνομα. Κάθε υποχρέωση απ’ την πλευρά των εργαζομένων για τα απλήρωτα χρέη τους καταργείται, ενώ οι παραβάτες αυτού του νόμου καταδικάζονται σε φυλάκιση από 2 έως 5 χρόνια και/ή με, πρόστιμο από 50.000 ρούπιες.
Ο νόμος για την παιδική εργασία του 1991 απαγορεύει την παιδική εργασία σε συγκεκριμένες ασχολίες και καθιερώνει τις συνθήκες εργασίας. Κανένα παιδί δεν επιτρέπεται να εργάζεται πλήρως ή μερικώς τη νύχτα.
Παρόλα αυτά, η κυβέρνηση του Πακιστάν σε συνεργασία με τη Unicef το 1992, ανακοίνωσε ότι με βάση συντηρητικούς υπολογισμούς, ένα εκατομμύριο από 1,5 εκατομμύρια εργάτες σε βιομηχανίες κατασκευής χαλιών στο Πακιστάν ήταν παιδιά, τα περισσότερα από τα οποία ξεκίνησαν να εργάζονται πριν από το 10ο έτος της ηλικίας τους. Πέραν από την ταπητουργία και άλλοι βιομηχανικοί κλάδοι όπως η πλινθοποιία δεν μπορούσαν να επιβιώσουν χωρίς τους μικρούς εργάτες τους.
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι πολλά από τα εργοστάσια που απασχολούν παιδιά, τα μετακινούν παράνομα.
Αυτά τα παιδιά εργάζονται για 16 ώρες την ημέρα - σε εργασίες που θεωρούνται επιβλαβείς για την υγεία τους. Οταν τα παιδιά δεν είναι παραγωγικά πωλούνται σε συμμορίες ζητιάνων όπου συχνά κακοποιούνται.
Πολλές προσπάθειες έχουν γίνει για την εξάλειψη τέτοιων φαινομένων, όμως η συχνή μετακίνηση των παιδιών δυσχεραίνει τον εντοπισμό τους και σε αρκετές περιπτώσεις που τα παιδιά δοκιμάζουν να δραπετεύσουν επιστρέφουν με τη «βοήθεια της τοπικής αστυνομίας.
Η παιδική εργασία έχει προσλάβει επιδημικές διαστάσεις στο Πακιστάν. Οι στατιστικές της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Πακιστάν (ΕΑΔΠ) επισημαίνουν ότι ο αριθμός των παιδιών που αναγκάζονται να εργασθούν στο Πακιστάν βρίσκεται «μεταξύ 11 και 12 εκατομμυρίων παιδιών. Τα μισά από αυτά έχουν ηλικία μικρότερη των 10 ετών».

3. Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΙΣ ΑΝΕΠΤΥΓΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΗΠΑ

Η παιδική εργασία δεν είναι φυσικά μόνο ένα πακιστανικό φαινόμενο. Είναι ευρύτερα διαδεδομένη σε ολόκληρο τον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο. Υπολογίζεται ότι τα παιδιά κάτω των 14 ετών που εργάζονται σε ολόκληρο τον κόσμο είναι πάνω από 100 εκατομμύρια. Το Πακιστάν αποτελεί απλά την πιο κραυγαλέα περίπτωση γιατί, είναι η χώρα που έχει κάνει τα λιγότερα για την κατάργηση της παιδικής εργασίας.
Ας σημειωθεί ότι τόσο το Πακιστάν, όσο και η Μεγάλη Βρετανία και ο Καναδάς, δέχονται στα στρατεύματά τους εθελοντές ακόμη και 16 ετών. Είναι γνωστό άλλωστε ότι η Μεγάλη Βρετανία χρησιμοποίησε στο παρελθόν παιδιά 16 και 17 ετών στις ένοπλες συγκρούσεις στη Βόρεια Ιρλανδία.
Το παράδειγμα αυτό καταρρίπτει με τον πιο εύγλωττο τρόπο τον πρώτο από τους τέσσερις μύθους σχετικά με την παιδική εργασίες, ότι δηλαδή αυτή αποτελεί πρόβλημα μόνο του αναπτυσσόμενου κόσμου.
Τα στοιχεία της Unicef, μας επιβεβαιώνουν για το αντίθετο.
Μόνο στη Μεγάλη Βρετανία, σύμφωνα με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς περίπου το 25% των 11χρονων και περίπου το 66% των 14χρονων παιδιών εργάζονται, παρακολουθώντας παράλληλα και τα σχολικά του μαθήματα. Στη Μεγάλη Βρετανία η εργασία επιτρέπεται από την ηλικία των 13 ετών, ενώ στο Νότιο Λονδίνο σε εργατικές λαϊκές συνοικίες το 40% των παιδιών εργάζονται. Σύμφωνα με την έρευνα του συνδικάτου G.M.B. τα κέρδη της εργοδοσίας από τη χρησιμοποίηση νέων σχολικής ηλικίας ανέρχονται σε 600 εκατομμύρια λίρες.
Ακόμα η Γερμανία καθώς αποτελεί ένα πολυπολιτισμικό κράτος με ιδιαίτερες πολιτικές ανακατατάξεις τα τελευταία χρόνια, αποτελεί ένα ακόμα ενδιαφέρον πεδίο μελέτης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παιδαγωγικού Ινσιτούτου της Ελλάδας, 600.000 παιδιά εργάζονται στη Γερμανία από τα οποία - σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας - 300.000 παιδιά είναι τουρκικής υπηκοότητας. Η Γερμανική νομοθεσία απαγορεύει την παιδική εργασία, αλλά επιτρέπει στα παιδιά ηλικίας άνω των 13 ετών να απασχολούνται σε ελαφρές εργασίες και όχι για πάνω από 2 ώρες ημερησίως.
Παιδιά άνω των 13 ετών δεν υποχρεούνται να παρακολουθούν το σχολείο όταν εκπαιδεύονται σε κρατικό ή ιδιωτικό φορέα για πάνω από 35 ώρες την εβδομάδα. Ορίζει μάλιστα και τις βαριές ανθυγιεινές εργασίες οι οποίες δεν πρέπει να ασκούνται από παιδιά.
Στην Ελβετία, τα δύο τελευταία χρόνια, υπάρχει έξαρση του φαινομένου. Στο καντόνι της Γενεύης με την άδεια των αρχών επιτρέπεται η εργασία παιδιών από την ηλικία των 13 ετών. Στην Ισπανία η παιδική εργασία αφορά 200.000 άτομα. Η αύξηση της επιταχύνθηκε μετά την ψήφιση από την κυβέρνηση ενός νόμου που καταργούσε τους μέχρι τότε υπάρχοντες περιορισμούς για τις μαζικές απολύσεις.
Οι αναφορές του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας δεν περιορίζονται στις χώρες της Ευρώπης αλλά αναφέρονται και στις Η.Π.Α. όπου το φαινόμενο παρουσιάζει μεγάλη αύξηση. Η αύξηση αυτή, είναι συνδεδεμένη με την ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα παραγωγής, των εργασιών μερικής απασχόλησης και την αναζήτηση χεριών με αμοιβή περισσότερο ευέλικτη, λιγότερο ακριβή και χωρίς υπογραφή συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Ετσι, στις Η.Π.Α. στην αγροτική οικονομία, μόνο στην πολιτεία της Καλιφόρνια, απασχολούνται μισό εκατομμύριο παιδιά από την Κεντρική Αμερική. Στις φυτείες, στα σύνορα με το Μεξικό, παιδιά μόλις 4 χρόνων, πληρώνονται 2 δολάρια για 12ωρη «εργασία».
Την ίδια στιγμή, από τις Η.Π.Α. προέρχεται η πρόβλεψη ότι στην πρώτη δεκαετία του 2000, ο αριθμός των εργαζομένων παιδιών θα διπλασιαστεί, φθάνοντας τα 400 εκτομμύρια άτομα.
Ολες μάλιστα οι εκτιμήσεις συγκλίνουν με την πρόγνωση της νέας παγκόσμιας τάσης: η παιδική εργασία θα αυξηθεί.

4. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τα τελευταία χρόνια, έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για την κατάργηση της παιδικής εργασίας. Ομως και μια τέτοια λύση οι απόψεις διιστανται.
Διατυπώνεται, για παράδειγμα, η άποψη, ότι η μοναδική διέξοδος στο πρόβλημα είναι ένα άμεσο τέλος στη συμμετοχή των ανηλίκων σε εργοστάσια, φάρμες και οικογενειακές επιχειρήσεις. Ομως από την άλλη πλευρά υποστηρίζεται ότι μια τέτοια οπτική αδυνατεί να κατανοήσει ότι οι ανήλικοι εργαζόμενοι αποτελούν τμήμα της οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας, ιδιαίτερα στις χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου. «Ο 15χρονος Ντίμπου, από τη Σενεγάλη δήλωσε στο συνέδριο του Οσλο το 1997 να μην αποφασιστεί η κατάργηση της παιδικής εργασίας διότι τότε οδηγούνται πολλά παιδιά στην πείνα, την εγκληματικότητα και την πορνεία».
Παράλληλα, υπάρχει και η άποψη μιας μεταρρυθμιστικής πολιτικής που στηρίζεται στη βελτίωση των μισθών και των συνθηκών ασφαλείας των ανήλικων εργαζομένων. Απαραίτητη θα ήταν η συνεργασία τοπικών κοινοτήτων, έτσι ώστε να γίνουν αντιληπτές από τους πολίτες οι βλαβερές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η εργασία σε παιδιά μικρής ηλικίας.
Η δυσκολία μιας τέτοιας πολιτικής έγκειται στο γεγονός ότι σε πολλές κοινωνίες η παιδική εργασία είναι δεδομένη, αναγκαία και υποχρεωτική για πολλά παιδιά.
Για να ξεπεραστεί μια τέτοια δυσκολία, κρίνεται απαραίτητη η δωρεάν υποχρεωτική εκπαίδευση υψηλής ποιότητας για όλα τα παιδιά, η θεσμοθέτηση αυστηρότερου νομοθετικού πλαισίου, η καταγραφή όλων των γεννήσεων, η συλλογή στοιχείων και η παρακολούθηση του φαινομένου και τέλος οι στρατηγικές πρόληψης του φαινομένου.
Ομως το πιο σημαντικό είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι το φαινόμενο της παιδικής εργασίας πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ένα παγκόσμιο κοινωνικό πρόβλημα που έχει τις ρίζες του όχι μόνο σε καταστάσεις οικονομικής ύφεσης αλλά και σε μια ρευστή πραγματικότητα που γεννά νέα προβλήματα ή οξύνει τα ήδη υπάρχοντα.